Badania w diecie wegańskiej i wegetariańskiej

Dieta wegetariańska, jak i wegańska cieszy się coraz większą popularnością, również w naszym kraju. Z danych statystycznych wynika, że już 10% Polaków między 18 a 65 rokiem życia jest wegetarianami, a 6% – weganami. Czym zatem charakteryzuje się dieta wegetariańska i wegańska oraz jakie badania warto wykonać przy jej stosowaniu?

Pierwsze wzmianki o wegetarianizmie pochodzą z okresu ok. 2 tysięcy lat p.n.e. i dotyczą rejonów Indii i Bliskiego Wschodu. Rezygnacja z mięsa w tamtym czasie miała podłoże religijno-filozoficzne, a wegetarianizm uważano za sposób odżywiania zgodny z wolą Boga i nakazujący człowiekowi żyć w zgodzie z naturą, w myśl zasady "żyj i daj żyć innym". Dzisiaj dieta roślinna jest rozpowszechniona na większą skalę, czego powodem może być chęć powrotu do natury oraz tego, co przyjazne naszej planecie. Istotne są również przyczyny zdrowotne i ekonomiczne, które coraz częściej decydują o zmianie naszego sposobu żywienia.

Na czym więc polega wegetarianizm i weganizm?

Wegetarianizm opiera się na wyłączeniu z diety mięsa, ryb, owoców morza oraz ich przetworów. Opiera się głównie na pokarmach pochodzenia roślinnego, których źródłem są rośliny zbożowe, strączkowe, okopowe i oleiste oraz warzywa, owoce, grzyby, orzechy, nabiał i jaja.

Weganizm to bardziej radykalna forma wegetarianizmu. Weganie oprócz eliminacji mięsa i produktów pochodnych, rezygnują z mleka i jego przetworów, jaj oraz miodu. Swoje codzienne menu opierają tylko o produkty pochodzenia roślinnego.

Zalety diety wegańskiej i wegetariańskiej

Prawidłowo skomponowana dieta wegańska czy wegetariańska może nieść za sobą wiele korzyści. Rezygnacja z mięsa i jego przetworów w niektórych przypadkach pozwala nie tylko poprawić zdrowie, ale również wpłynąć na nasze samopoczucie.

Główne zalety diety wegańskiej i wegetariańskiej:

Małe spożycie tłuszczów nasyconych i cholesterolu, na rzecz większego spożycia nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT),
Spożywanie produktów o niższej wartości kalorycznej, a dużej wartości odżywczej,
Większa zawartość węglowodanów złożonych, w postaci produktów zbożowych oraz warzyw, w tym nasion roślin strączkowych,
Większe spożycie warzyw i owoców, bogatych w wiele składników odżywczych, w tym witamin i błonnika pokarmowego.

Stosowanie diety wegetariańskiej lub wegańskiej może przynieść dla naszego organizmu szereg korzyści, istotnie zmniejszając ryzyko wystąpienia m.in. nadwagi i otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, hipercholesterolemii, kamicy żółciowej i nerkowej, zaparć i hemoroidów oraz próchnicy zębów. Eliminacja produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym głównie czerwonego mięsa może zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwory.

Należy jednak pamiętać, że stosowanie diety wegańskiej czy wegetariańskiej może wiązać się z pojawieniem się niedoborów głównie żelaza, wapnia, białka oraz witaminy B12 i witaminy D. Niedostateczna podaż powyższych składników odżywczych doprowadzić może do anemii, osłabienia, zmęczenia, niedokrwistości, a także problemów z tarczycą.

Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

Google 2.png

Jakie badania wykonać, będąc na diecie wegańskiej/wegetariańskiej?

Ze względu na ryzyko niedoborów pokarmowych, weganie i wegetarianie, jak również osoby ograniczające mięso powinny profilaktycznie wykonywać badania krwi, takie jak:

morfologia krwi – najczęściej wykonywane, podstawowe badanie krwi, które polega na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych, czyli komórek krwi. Morfologia krwi jest podstawowym badaniem pozwalającym ocenić ogólny stan zdrowia osoby na diecie wegańskiej i wegetariańskiej. Zbyt niski poziom m.in. hemoglobiny, erytrocytów, hematokrytu czy MCV może sugerować obniżony poziomu żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12, co stanowi wskazanie do dalszych badań.
glukoza – oznaczenie poziomu glukozy we krwi jest podstawowym parametrem wykorzystywanym w rozpoznawaniu i leczeniu zaburzeń metabolicznych (np. cukrzycy).
TSH – oznaczenie poziomu hormonu tyreotropowego, produkowanego przez przysadkę mózgową, stymulującym tarczycę do produkcji i wydzielania hormonów tarczycy jest podstawowym badaniem przesiewowym. Tarczyca pełni ogromną rolę w metabolizmie białek, tłuszczy i węglowodanów. U osób stosujących dietę wegańską lub wegetariańską warto obserwować, czy stężenie TSH nie zmienia się w czasie przejścia dietę bogatą w produkty pochodzenia roślinnego. Dieta roślinna obfituje w związki blokujące przyswajanie jodu, a te z kolei są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tarczycy.
żelazo – odpowiada m.in. za transport i magazynowanie tlenu oraz bierze udział w procesach oddychania tkankowego. Głównym źródłem żelaza są produkty zwierzęce i roślinne, jednak obecne w roślinach żelazo niehemowe charakteryzuje się niższą przyswajalnością. Niskie stężenie żelaza w organizmie może prowadzić do niedokrwistości.
ferrytyna – określa wielkość zapasów żelaza w organizmie, a obniżenie jej stężenia może wskazywać na zubożenie puli magazynowej żelaza. Oznaczenie stężenia ferrytyny jest dokładniejszym wskaźnikiem niż np. żelazo wolne, którego poziom może się zmieniać ze względu na porę dnia. Stężenie ferrytyny we krwi jest zazwyczaj niższe u osób na diecie roślinnej niż u osób stosujących tradycyjny model żywienia.
elektrolity (sód, potas) – badanie pozwala określić równowagę wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej organizmu.
witamina B12 – zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i pokarmowego, bierze udział w tworzeniu elementów morfotycznych krwi, odgrywa istotną rolę w syntezie serotoniny i białek oraz metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczów. Witamina B12 jest obecna głównie w pożywieniu pochodzenia zwierzęcego, dlatego u wegan i wegetarian powinna być szczególnie monitorowana. Niedobór witaminy B12 może prowadzić m.in. do anemii i zaburzeń neurologicznych.
witamina D – odpowiedzialna jest m.in. za gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz metabolizm tkanki kostnej. Witamina D występuje głównie w rybach oraz produktach mlecznych, dlatego na jej niedobór szczególnie narażeni mogą być weganie. Niedobór tej witaminy może powodować głównie demineralizację kości, której konsekwencją jest rozmiękanie kości (osteomalacja) i osteoporoza (zwiększenie podatności kości na złamania). Niedobór witaminy D u dzieci może prowadzić do krzywicy oraz opóźnionego wyrastania zębów mlecznych.
białko całkowite – wszystkie białka krążące we krwi, głównie globuliny i albuminy. Ilość białka całkowitego we krwi może ulegać zmianom i jest uzależniona jest od wielu czynników. Jednym z nich jest ilość spożywanego pokarmu zawierającego w białko (mięso, nabiał), które w przypadku wegan i wegetarian ulega ograniczeniu.
albumina – stanowi ponad połowę białek osocza krwi. Pełni rolę transportową, odpowiada za przenoszenie hormonów, kwasów tłuszczowych, aminokwasów, a nawet leków. Oznaczenie poziomu albuminy przydatne jest w ocenie stanu odżywienia oraz funkcjonowania nerek, jelit czy wątroby szczególnie u osób, które ograniczają spożycie mięsa bądź go całkowicie wyeliminowały.
wapń całkowity – odgrywa kluczową rolę w budowie kości i zębów, wspiera prawidłowe krzepnięcie krwi i działa jako aktywator niektórych enzymów. Odpowiedni poziom wapnia wpływa korzystnie na stan kości, zmniejsza ryzyko osteopenii i osteoporozy. Oznaczenie jego stężenia może okazać się istotne, szczególnie w przypadku ograniczonego spożycia nabiału, zwłaszcza u wegan.

Zanim podejmiemy decyzję o przejściu na dietę wegańską czy wegetariańską, warto wykonać podstawowe badania profilaktyczne, które pozwolą ocenić ogólny stan zdrowia. Wprowadzenie diety wykluczającej mięso czy produkty bogate w wapń, może pogłębić już wcześniej istniejące niedobory witamin i minerałów, dlatego warto zadbać o różnorodność diety i zastanowić się nad dodatkową suplementacją.

*Literatura dostępna u autora