Wątroba jest największym narządem organizmu. Znajduje się po prawej stronie jamy brzusznej, pod żebrami. U mężczyzn jej waga może dochodzić do 1700 g a u kobiet do 1500 g. Głównymi komórkami, które wypełniają miąższ wątroby są hepatocyty - są one podstawowym elementem strukturalnym i czynnościowym tego narządu.

Wątroba pełni w organizmie wiele istotnych funkcji:

• wytwarza większość białek znajdujących się w osoczu, np. albuminę oraz czynniki krzepnięcia;
• „odtruwa”, czyli pełni funkcję detoksykującą - w wątrobie dochodzi do przemian metabolicznych wielu substancji w tym alkoholu i leków;
• bierze udział w gospodarce węglowodanowej, ponieważ magazynuje glikogen - procesie rozkładu glikogenu (glikogenoliza) dochodzi do pozyskiwania glukozy, czyli podstawowego materiału energetycznego w ludzkim organizmie;
• bierze udział w gospodarce tłuszczowej - przekształca węglowodany i białka w tłuszcze, które następnie może zamieniać w kwasy żółciowe;
• magazynuje witaminy i minerały;
• wytwarza żółć niezbędną do rozkładu tłuszczów;
• bierze udział w odpowiedzi immunologicznej.

„Próby wątrobowe” to podstawowy panel badań, który można wykonać u pacjenta, aby ocenić stan wątroby. U kogo zleca się te badania?

• u pacjentów z objawami, które mogą wskazywać na uszkodzenie wątroby, np. bóle brzucha, nudności, zmęczenie, brak apetytu, zażółcenie powłok skórnych, ciemny mocz, świąd skóry;
• profilaktycznie w ramach badań wstępnych i okresowych w zakładach pracy;
• u osób przyjmujących leki, które mogą mieć działanie hepatotoksyczne;
• w przypadku nadużywania alkoholu;
• jeśli w rodzinie pacjenta występują choroby wątroby;
• u osób zakażonych lub narażonych na zakażenie wirusami zapalenia wątroby.

Co wchodzi w skład „prób wątrobowych”?

• enzymy znajdujące się wewnątrz hepatocytów, których zwiększona aktywność we krwi świadczy o uszkodzeniu komórek wątroby i wydostania się enzymów poza hepatocyty. Do tych enzymów należy AST (aminotransferaza asparaginianowa) i ALT (aminotransferaza alaninowa);
• enzymy występujące w komórkach przewodów żółciowych – ALP (fosfataza alkaliczna) i GGT (gamma-glutamylotransferaza);
• stężenie bilirubiny (produkt rozkładu hemu), która jest metabolizowana w wątrobie.

Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

AST (aminotransferaza asparaginianowa) – enzym występujący w największych ilościach w komórkach wątroby, ale także w komórkach serca oraz w mniejszych ilościach w nerkach i mięśniach. Bardzo wysokie wartości AST, około 10-krotny wzrost w stosunku do wartości referencyjnych, obserwowane są w ostrym zapaleniu wątroby (zazwyczaj przy infekcji wirusowej). W przewlekłym zapaleniu wątroby wartości AST będą niższe. Umiarkowany wzrost AST występuje też w niedrożności przewodów żółciowych, marskości i nowotworach wątroby, w czasie przyjmowania leków toksycznych dla wątroby. Należy pamiętać, że AST nie jest specyficzny tylko i wyłącznie dla komórek wątroby więc wzrost aktywności będzie występował również w zawale mięśnia sercowego lub uszkodzeniach mięśni szkieletowych.

ALT (aminotransferaza alaninowa) – enzym występujący w największych ilościach w komórkach wątroby, ale także w komórkach nerek oraz w mniejszych ilościach w sercu i mięśniach. Interpretacja wyników ALT jest podobna do wyników AST. Bardzo wysoki wzrost występuje w ostrym zapaleniu wątroby, a umiarkowane wzrosty obserwowane są w przewlekłym zapaleniu wątroby, marskości, nowotworach i niedrożności dróg żółciowych. ALT jest bardziej swoisty dla wątroby niż AST, jednak do jego wzrostu może dochodzić w uszkodzeniach nerek, mięśnia sercowego, mięśni szkieletowych i trzustki.

ALT i AST zazwyczaj oznaczane są razem. Stosowany jest wskaźnik de Ritis’a, który ocenia stosunek tych dwóch enzymów (AST/ALT). Przy zapaleniach wątroby aktywność ALT jest wyższa niż AST (wsk. De Ritis’a <1). Odwrotnie jest w martwiczym uszkodzeniu wątroby (wsk. De Ritis’a >1) lub ciężkim alkoholowym zapaleniu wątroby (wsk. De Ritis’a >2).

ALP (fosfataza zasadowa) – enzym występujący w największej ilości w wątrobie i kościach. Obecny również w nerkach, jelitach i łożysku kobiety ciężarnej. W wątrobie ALP znajduje się w komórkach przewodów żółciowych. Jest wskaźnikiem chorób dróg żółciowych z największą aktywnością w całkowitej niedrożności mechanicznej i w procesach zapalnych przewodów żółciowych. Umiarkowany wzrost obserwuje się w marskości, nowotworach i przewlekłym zapaleniu wątroby. Ze względu na wysoką zawartość ALP w kościach, podwyższone stężenie wymaga dalszej diagnostyki w celu zróżnicowania przyczyn wątrobowych i kostnych. W okresie ciąży dochodzi do fizjologicznego wzrostu aktywności ALP, co uniemożliwia wykorzystywanie tego enzymu w diagnostyce chorób wątroby u ciężarnych.

GGT (gamma-glutamylotransferaza) – enzym obecny w wątrobie oraz w śledzionie, nerkach i trzustce. Jest czułym markerem nieprawidłowości w obrębie przewodów żółciowych. Jest zazwyczaj pierwszym enzymem, którego aktywność wzrasta w przypadku zablokowania przewodów żółciowych przez nowotwór lub kamienie. GGT nie jest jednak swoisty dla takich zmian i do jego wzrostu dochodzi też w innych uszkodzeniach wątroby, np. zapaleniach czy marskości. GGT określa się czasami „wskaźnikiem abstynencji”, ponieważ jego aktywność we krwi wzrasta u osób nadużywających alkohol. Może służyć do monitorowania osób leczących alkoholizm i alkoholowe choroby wątroby.

Bilirubina – produkt przemiany hemu (hem jest składnikiem hemoglobiny uwalnianej z czerwonych krwinek w czasie ich fizjologicznego rozkładu). Ta forma bilirubiny (tzw. wolna) trafia do wątroby, gdzie w wyniku metabolizmu powstaje bilirubina związana (bezpośrednia). Bilirubina związana jest następnie transportowana razem z żółcią do jelita i ostatecznie wydalana z kałem. Najczęściej oznacza się bilirubinę całkowitą, czyli sumę wolnej i związanej. Wzrost może świadczyć o tym, że wątroba nie ma zdolności do metabolizowania bilirubiny lub o tym, że upośledzona jest zdolność do usuwania bilirubiny, np. przy zablokowaniu przewodów żółciowych. Do wzrostu stężenia bilirubiny dochodzi w: wirusowym zapaleniu wątroby, alkoholowym uszkodzeniu wątroby, dziedzicznych chorobach wątroby (np. zespół Gilberta), kamicy przewodów żółciowych, marskości i nowotworach wątroby.

Badania wchodzące w skład „prób wątrobowych” są bardzo przydatne w wykrywaniu chorób wątroby. Oznaczenie pojedynczego parametru może być mało swoiste, jednak wykonanie badań w panelu może pomóc lekarzowi w prawidłowej interpretacji wyników oraz zasugerować jakie badania należy wykonać by poszerzyć diagnostykę.

---

Warto przypomnieć, że "próby wątrobowe" są dostępne w naszej aplikacji! Jeżeli więc wybieracie się do pracy, np. na statkach pasażerskich, nadużywaliście w przeszłości alkoholu lub zaobserwowaliście u siebie objawy charakterystyczne dla chorób wątroby, nie wahajcie się. Zamówcie szybko, wygodnie i dyskretnie badanie, do którego pobranie odbędzie się w domowym zaciszu.