Karolina Robakiewicz
Diagnostka laboratoryjna pracująca na co dzień w laboratorium medycznym, a po godzinach instruktorka fitness. Interesuje się wszystkim, co związane ze zdrowiem człowieka, dlatego obydwa zawody wykonuje z pasją.
Data publikacji
5/22/2023
AST (aminotransferaza asparaginianowa) – enzym występujący w największych ilościach w komórkach wątroby, ale także w komórkach serca oraz w mniejszych ilościach w nerkach i mięśniach. Bardzo wysokie wartości AST, około 10-krotny wzrost w stosunku do wartości referencyjnych, obserwowane są w ostrym zapaleniu wątroby (zazwyczaj przy infekcji wirusowej). W przewlekłym zapaleniu wątroby wartości AST będą niższe. Umiarkowany wzrost AST występuje też w niedrożności przewodów żółciowych, marskości i nowotworach wątroby, w czasie przyjmowania leków toksycznych dla wątroby. Należy pamiętać, że AST nie jest specyficzny tylko i wyłącznie dla komórek wątroby więc wzrost aktywności będzie występował również w zawale mięśnia sercowego lub uszkodzeniach mięśni szkieletowych.
ALT (aminotransferaza alaninowa) – enzym występujący w największych ilościach w komórkach wątroby, ale także w komórkach nerek oraz w mniejszych ilościach w sercu i mięśniach. Interpretacja wyników ALT jest podobna do wyników AST. Bardzo wysoki wzrost występuje w ostrym zapaleniu wątroby, a umiarkowane wzrosty obserwowane są w przewlekłym zapaleniu wątroby, marskości, nowotworach i niedrożności dróg żółciowych. ALT jest bardziej swoisty dla wątroby niż AST, jednak do jego wzrostu może dochodzić w uszkodzeniach nerek, mięśnia sercowego, mięśni szkieletowych i trzustki.
ALT i AST zazwyczaj oznaczane są razem. Stosowany jest wskaźnik de Ritis’a, który ocenia stosunek tych dwóch enzymów (AST/ALT). Przy zapaleniach wątroby aktywność ALT jest wyższa niż AST (wsk. De Ritis’a <1). Odwrotnie jest w martwiczym uszkodzeniu wątroby (wsk. De Ritis’a >1) lub ciężkim alkoholowym zapaleniu wątroby (wsk. De Ritis’a >2).
ALP (fosfataza zasadowa) – enzym występujący w największej ilości w wątrobie i kościach. Obecny również w nerkach, jelitach i łożysku kobiety ciężarnej. W wątrobie ALP znajduje się w komórkach przewodów żółciowych. Jest wskaźnikiem chorób dróg żółciowych z największą aktywnością w całkowitej niedrożności mechanicznej i w procesach zapalnych przewodów żółciowych. Umiarkowany wzrost obserwuje się w marskości, nowotworach i przewlekłym zapaleniu wątroby. Ze względu na wysoką zawartość ALP w kościach, podwyższone stężenie wymaga dalszej diagnostyki w celu zróżnicowania przyczyn wątrobowych i kostnych. W okresie ciąży dochodzi do fizjologicznego wzrostu aktywności ALP, co uniemożliwia wykorzystywanie tego enzymu w diagnostyce chorób wątroby u ciężarnych.
GGT (gamma-glutamylotransferaza) – enzym obecny w wątrobie oraz w śledzionie, nerkach i trzustce. Jest czułym markerem nieprawidłowości w obrębie przewodów żółciowych. Jest zazwyczaj pierwszym enzymem, którego aktywność wzrasta w przypadku zablokowania przewodów żółciowych przez nowotwór lub kamienie. GGT nie jest jednak swoisty dla takich zmian i do jego wzrostu dochodzi też w innych uszkodzeniach wątroby, np. zapaleniach czy marskości. GGT określa się czasami „wskaźnikiem abstynencji”, ponieważ jego aktywność we krwi wzrasta u osób nadużywających alkohol. Może służyć do monitorowania osób leczących alkoholizm i alkoholowe choroby wątroby.
Bilirubina – produkt przemiany hemu (hem jest składnikiem hemoglobiny uwalnianej z czerwonych krwinek w czasie ich fizjologicznego rozkładu). Ta forma bilirubiny (tzw. wolna) trafia do wątroby, gdzie w wyniku metabolizmu powstaje bilirubina związana (bezpośrednia). Bilirubina związana jest następnie transportowana razem z żółcią do jelita i ostatecznie wydalana z kałem. Najczęściej oznacza się bilirubinę całkowitą, czyli sumę wolnej i związanej. Wzrost może świadczyć o tym, że wątroba nie ma zdolności do metabolizowania bilirubiny lub o tym, że upośledzona jest zdolność do usuwania bilirubiny, np. przy zablokowaniu przewodów żółciowych. Do wzrostu stężenia bilirubiny dochodzi w: wirusowym zapaleniu wątroby, alkoholowym uszkodzeniu wątroby, dziedzicznych chorobach wątroby (np. zespół Gilberta), kamicy przewodów żółciowych, marskości i nowotworach wątroby.
Badania wchodzące w skład „prób wątrobowych” są bardzo przydatne w wykrywaniu chorób wątroby. Oznaczenie pojedynczego parametru może być mało swoiste, jednak wykonanie badań w panelu może pomóc lekarzowi w prawidłowej interpretacji wyników oraz zasugerować jakie badania należy wykonać by poszerzyć diagnostykę.
