Światowy Dzień Cukrzycy
mgr Joanna Lewandowska-Bieniek
11/13/2022
mgr Joanna Lewandowska-Bieniek
11/13/2022
14 listopada obchodzimy Światowy Dzień Cukrzycy. Cukrzyca typu 2 jest uznawana za chorobę cywilizacyjną – szacuje się, że cierpi na nią około 3 mln Polaków z czego 750 tys. nie zdaje sobie z tego sprawy. Charakteryzuje się 2 następującymi po sobie defektami metabolicznymi – insulinoopornością obwodową (głównie tkanki mięśniowej szkieletowej, tłuszczowej i wątroby), która jest następstwem toczącego się stanu zapalnego w tkance tłuszczowej trzewnej oraz jej dysfunkcji.
Kolejny defekt metaboliczny pojawia się wraz z upływem czasu i toksycznym działaniem na trzustkę hiperglikemii i hiperinsulinemii – upośledzenie wydzielania insuliny.
Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca czy naczyń krwionośnych.
Objawy wskazujące na możliwość występowania cukrzycy ze znaczną hiperglikemią:
Otyłość trzewna zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 i dlatego ponad 90% osób z tym typem cukrzycy jest otyłych.
Związek otyłości z cukrzycą typu 2 wynika z insulinooporności powodowanej przez cytokiny zapalne wydzielane przez adipocyty trzewne (TNF-alfa, IL-6, rezystyna). Dochodzi też do zwiększenia wydzielania leptyny i zmniejszenia wytwarzania adiponektyny oraz pobudzenia układu adrenergicznego. Tkanka tłuszczowa wzmaga produkcję wolnych kwasów tłuszczowych, które powodują zwiększoną oksydację tłuszczów w mięśniach i wątrobie, co dodatkowo hamuje metabolizm glukozy. To staje się przyczyną kompensacyjnego wydzielania insuliny.
Dołączająca do tego zwykle mała aktywność fizyczna hamuje utlenianie glukozy, zmniejsza aktywność komórkowych transporterów glukozy i nasila produkcję WKT, a jednocześnie sprzyja dodatniemu bilansowi energetycznemu w ustroju, a tym samym zwiększaniu tkanki tłuszczowej.
Inne czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2:
W zależności od poziomu glukozy we krwi Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określiła nomenklaturę stanów hiperglikemicznych:
Glikemia przygodna – oznaczona w próbce krwi pobranej o dowolnej porze dnia, niezależnie od pory ostatnio spożytego posiłku | Glikemia na czczo – oznaczona w próbce krwi pobranej 8-14 godzin od ostatniego posiłku | Glikemia w 120 minucie doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT) wg WHO |
---|---|---|
≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) → cukrzyca* (gdy występują objawy hiperglikemii, takiej jak wzmożone pragnienie, wielomocz, osłabienie) | Stężenie glukozy we krwi żylnej | < 140 mg/dl (7,8 mmol/l) → prawidłowa tolerancja glukozy (NGT) |
70-99 mg/dl (3,9 - 5,5 mmol/l) → prawidłowa glikemia na czczo | 140-199 mg/dl (7,8–11 mmol/l) → nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT) | |
100-125 mg/dl (5,6 - 6,9 mmol/l) → nieprawidłowa glikemia na czczo (IGF) | ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) → cukrzyca* | |
≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l) → cukrzyca* |
*Do rozpoznania cukrzycy konieczne jest stwierdzenie jednej z nieprawidłowości, z wyjątkiem glikemii na czczo, gdy wymagane jest 2-krotne potwierdzenie zaburzeń; przy oznaczaniu glikemii należy uwzględnić ewentualny wpływ czynników niezwiązanych z wykonywaniem badania (pora ostatniego spożytego posiłku, pora dnia, wysiłek fizyczny).
Wartość HbA1c odzwierciedla średnie stężenie glukozy we krwi, w okresie około 3 miesięcy poprzedzających oznaczenie, przy czym około 50% obecnej we krwi HbA1c powstaje w ciągu ostatniego miesiąca przed wykonaniem oznaczenia.
Oznaczenia HbA1c należy wykonywać raz w roku u pacjentów ze stabilnym przebiegiem choroby, osiągających cele leczenia. U pacjentów nieosiągających celów leczenia lub tych, u których dokonano zmiany sposobu leczenia, należy wykonywać oznaczenia HbA1c co najmniej raz na kwartał.
Już jednorazowy jej wynik we krwi wynoszący co najmniej 48 mmol/ml, czyli więcej niż 6,5%, upoważnia do zdiagnozowania cukrzycy (marzec 2021).
Badanie w kierunku cukrzycy należy przeprowadzić raz na 3 lata u każdej osoby powyżej 45. roku życia.
Ponadto, niezależnie od wieku, badanie to należy wykonać co roku u osób z następujących grup ryzyka:
Cukrzyca to bardzo poważna choroba, dlatego nie należy bagatelizować. Aby zminimalizować zachorowanie na cukrzycę typu 2, najważniejsza jest profilaktyka – zadbajmy o prawidłowe odżywianie, odpowiednią ilość ruchu oraz zdrowy tryb życia. Nie zapominajmy również o diagnostyce, która pozwoli szybko wykryć nieprawidłowości i wprowadzić odpowiednie zalecenia.
*Literatura dostępna u autora