Istnieje kilkaset wirusów, które mogą powodować przeziębienie i infekcje grypopodobne. Większość z nich powoduje lekkie objawy, do których zalicza się głównie ból gardła, zatkany nos oraz kaszel i katar, gorączkę czy ogólne osłabienie.

Niestety niekiedy część wirusów może wywoływać również infekcje o ciężkim przebiegu (np. z bardzo wysoką temperaturą, bólami ciała, zimnymi potami, dreszczami, zapaleniem płuc, dusznościami), niejednokrotnie wymagającym hospitalizacji, powodującym powikłania, a w skrajnych przypadkach czasami nawet zgon.

Do takich wirusów – dających zarówno łagodne, jak i ciężkie objawy w przebiegu infekcji należą m. in. wirus grypy, RSV i SARS-CoV-2. Co gorsze, bez badań diagnostycznych często nie jesteśmy w stanie zdiagnozować, z jakim wirusem mamy do czynienia bez wykonania dedykowanych testów diagnostycznych. Powodem jest to, iż zarówno w obrębie wirusów grypy, RS, SARS-CoV-2, jak i wielu innych, łagodnych wirusów, wywołujących przeziębienia i infekcje grypopodobne, obraz kliniczny choroby jest niezwykle do siebie podobny – w szczególności na wczesnych etapach ich rozwoju. Stąd niezwykle ważne i cenne dla dobrania odpowiedniej terapii lekowej i odpowiedniego zaopiekowania pacjenta przez lekarzy jest postawienie już na wstępie właściwej diagnozy.

Budowa wirusów

Wirusy grypy, RSV i SARS-CoV-2 są wirusami, których materiał genetyczny stanowi cząsteczka RNA. Otoczona jest ona kapsydem (płaszczem białkowym), w którym znajdują się liczne białka i konglomeraty białek z innymi wielkocząsteczkowymi związkami (antygeny) umożliwiające m.in. wnikanie wirusów do komórek oraz ich identyfikację. Wszystkie one powodują zakażenia dróg oddechowych, stąd przenoszą się przede wszystkim drogą kropelkową. Charakteryzują się stosunkowo krótkim czasem inkubacji – zwykle jest to kilka dni (dla grypy nawet 1 dzień!) i wysoką zakaźnością. W przypadku lekkiego przebiegu choroby wywołanej jednym z tych wirusów, czas jej trwania wynosi około tygodnia czasu, choć jest mocno zmienny w zależności od indywidualnych cech pacjenta (np. wiek, płeć) i stanu zdrowia (np. choroby przewlekłe i przebyte). Do grup ryzyka ciężkiego przebiegu zakażeniem wirusem grypy, RSV i wirusem SARS-CoV- 2 należą przede wszystkim dzieci do wieku przedszkolnego (w szczególności przy zakażeniach RSV), osoby starsze, ze schorzeniami przewlekłymi (m.in. choroby neurologiczne, układu krążenia, płuc, nerek) oraz immunosupresejnymi (m.in. AIDS, czy przyjmujący chemioterapię).

Metody diagnostyczne wirusów

Podstawowym kryterium rozpoznania jednostki chorobowej jest wynik badania wirusologicznego. W praktyce klinicznej do wykrywania infekcji wirusami grypy, RSV bądź SARS-CoV-2 zastosowanie mają w zasadzie trzy metody diagnostyczne: • diagnostyka immunofluorescencyjna (IF) • immunoenzymatyczna (ELISA), • diagnostyka molekularna (wykrywająca materiał genetyczny z wykorzystaniem techniki PCR), • szybkie testy antygenowe (oparte o metodę chromatograficzną).

Zarówno diagnostyka za pomocą metody IF jak i metody ELISA polega na wykryciu antygenów w próbce pobranej od pacjenta z wykorzystaniem przeciwciał zaprojektowanych tak, aby łączyły się z antygenem konkretnego patogenu (np. tylko wirusa grypy) dając w wyniku tego sygnał, najczęściej w postaci barwnej. Zaletą tych metod jest stosunkowo niski koszt i czas jej wykonania (wynik otrzymuje się w przeciągu kilku godzin).

Badania genetyczne metodą PCR polegają na wyizolowaniu materiału genetycznego wirusów z próbki pacjenta, jego namnożeniu i identyfikacji. Niewątpliwą zaletą tej metody jest jej czułość, specyficzność i możliwość wykrywania wielu patogenów jednocześnie (nawet z podziałem na podtypy – np. wirusy grypy typu A i B). Jest to najdokładniejsza metoda spośród dostępnych do identyfikacji wszystkich trzech wirusów. Technika ta pozwala też na ocenę ilościową patogenu, a możliwość wielokrotnego jej powtórzenia w czasie daje możliwość monitorowania przebiegu leczenia.

W przypadku szybkich testów antygenowych również możemy identyfikować zarówno wirusy grypy, RS i SARS-CoV-2, jednak w tym przypadku zazwyczaj musimy próbkę od pacjenta nanieść na trzy niezależne testy. Czas ich wykonania to zazwyczaj kilkanaście minut od momentu pobrania próbki do uzyskania wyniku. Szybkie testy antygenowe cechuje wysoka swoistość, ale nie są tak czułe jak pozostałe metody, stąd wynik ujemny nie może być podstawą do jednoznacznego wykluczenia zakażenia. Zdarza się niestety, że testy antygenowe dają wynik fałszywie negatywny.

W badaniach laboratoryjnych wykorzystuje się również metody serologiczne polegające na badaniu poziomu przeciwciał w próbce pobranej od pacjenta przeciwko danemu wirusowi. Jednak ze względu na fakt, że organizm wytwarza przeciwciała przeciwko danemu patogenowi z pewnym, zazwyczaj co najmniej kilkudniowym opóźnieniem badanie serologiczne nie jest rutynowo stosowane do diagnozowania zakażenia. Stosuje się je raczej do potwierdzenia kontaktu z antygenami danego patogenu w przeszłości (przy jednokrotnym wykonaniu badania) lub w niektórych przypadkach aktualnego zakażenia, o którym może świadczyć odpowiednio wysoki wzrost przeciwciał w przedziale czasowym (przy co najmniej dwóch badaniach w odstępie około 7 dni).

*Literatura dostępna u autora