Dieta w dnie moczanowej

Dna moczanowa, znana również jako skaza moczanowa czy podagra, to choroba metaboliczna związana z odkładaniem kryształów kwasu moczowego w stawach i tkankach. Prowadzi do stanów zapalnych, silnych dolegliwości bólowych i ograniczenia sprawności, a w dłuższej perspektywie może powodować także zaburzenia funkcjonowania nerek i sprzyjać powstawaniu kamieni moczowych. Jednym z kluczowych elementów terapii – obok leczenia farmakologicznego – jest właściwa dieta, która pomaga obniżyć stężenie kwasu moczowego we krwi, zapobiega nawrotom choroby i poprawia komfort życia.

Produkty zalecane

Głównym celem diety w dnie moczanowej jest obniżenie poziomu kwasu moczowego we krwi i zmniejszenie ryzyka napadów choroby. W praktyce oznacza to stosowanie diety ubogopurynowej, ograniczającej mięso, produkty bogate w puryny, alkohol oraz napoje słodzone fruktozą. Zaleca się zachowanie odpowiednich proporcji makroskładników – zwykle około 15% białka, 30% tłuszczów i 55% węglowodanów, choć rozkład ten może być modyfikowany w zależności od stanu zdrowia pacjenta oraz współistniejących chorób.

Nie zaleca się diet niskowęglowodanowych z dużą ilością białka i tłuszczu, ponieważ mogą one podnosić stężenie kwasu moczowego i zwiększać ryzyko ataków dny. Białko powinno pochodzić głównie z nabiału, jaj oraz niewielkich porcji chudego mięsa i ryb, a podstawę diety powinny stanowić węglowodany złożone i zdrowe tłuszcze roślinne. Dodatkowo warto unikać tłuszczów nasyconych i trans, które nasilają stan zapalny i mogą sprzyjać częstszym napadom choroby.

Warzywa i owoce

Warzywa niskopurynowe: marchew, cukinia, ogórki, pomidory, papryka, sałata, kapusta pekińska, buraki, dynia.
Warzywa korzeniowe: świetnie zastępują produkty skrobiowe i są lekkostrawne. Do tej grupy należą m.in.: marchew, pietruszka, seler, buraki, pasternak, topinambur czy rzepa.
Ziemniaki i bataty: źródło sycących, lekkostrawnych węglowodanów.
Owoce świeże i sezonowe: jabłka, gruszki, wiśnie, czereśnie, truskawki, borówki, maliny.

Blog (1250 x 450 px) (1).png

Szczególna rola wiśni i czereśni - badania pokazują, że mogą obniżać poziom kwasu moczowego i zmniejszać ryzyko napadów!

Produkty zbożowe

Pieczywo pełnoziarniste i razowe.
Płatki owsiane, kasza jaglana, kasza gryczana niepalona, ryż brązowy i basmati.
Makaron pełnoziarnisty lub orkiszowy.

Nabiał i białko

Nabiał o niskiej zawartości tłuszczu: kefir, jogurt naturalny, maślanka, mleko bez dodatku cukru, twaróg półtłusty.
Jajka: pełnowartościowe białko, dobrze tolerowane przez osoby z dną moczanową.
Chude mięso drobiowe: kurczak, indyk – najlepiej gotowane, pieczone lub duszone, nie smażone. Zalecane w niewielkich ilościach ok. 50g. mięsa na dzień. Tłuszcze i dodatki
Tłuszcze roślinne: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany.
Nasiona i pestki: siemię lniane, chia, pestki dyni, słonecznika.
Orzechy: szczególnie włoskie, laskowe, migdały – w niewielkich ilościach, bo są kaloryczne.

Produkty do unikania

Niektóre pokarmy zawierają bardzo dużo puryn lub wpływają na metabolizm kwasu moczowego i mogą wywołać atak dny:

Podroby: wątróbka, nerki, serca.
Mięso czerwone: wieprzowina, baranina, dziczyzna, wołowina.
Tłuste wędliny, konserwy i galarety mięsne, pasztety, wywary mięsne i z kości
Ryby i owoce morza: śledzie, sardynki, makrela, tuńczyk, anchois, małże, krewetki, homary.
Drożdże i produkty drożdżowe: ekstrakty drożdżowe, drożdże piwowarskie, suplementy z drożdżami
Alkohol: szczególnie piwo - utrudnia wydalanie kwasu moczowego przez nerki.
Napoje słodzone syropem glukozowo-fruktozowym (soki owocowe z koncentratu, napoje gazowane).
Produkty wysoko przetworzone: fast food, chipsy, dania instant.
Sery tłuste białe, podpuszczkowe, topione, pleśniowe

Blog (1250 x 450 px) (2).png

Produkty do ograniczenia

Nie muszą być całkowicie wyeliminowane, ale powinny pojawiać się w diecie sporadycznie i w małych ilościach:

Rośliny strączkowe: fasola, groch, soczewica, ciecierzyca (dobrze ugotowane i w małych porcjach mogą być tolerowane).
Niektóre warzywa: szpinak, kalafior, groszek zielony, rabarbar, szczaw, grzyby
Tłuszcze zwierzęce: smalec, słonina, łój, boczek, tłuste kawałki mięsa (poza masłem i śmietaną).
Ostre przyprawy i pikantne potrawy: mogą podrażniać układ pokarmowy i nasilać stan zapalny.
Mocna kawa i herbata: ze względu na działanie odwadniające i zawartość puryn; dozwolone w umiarkowanych ilościach
Kakao i czekolada: ze względu na zawartość puryn, cukru i tłuszczów nasyconych; wskazane tylko sporadycznie.

Tabela 1. Produkty wskazane i przeciwwskazane w dnie moczanowej

Produkty	Wskazane	Przeciwwskazane
Pieczywo, zboża	Pszenne, żytnie i razowe, mąka pszenna, żytnia, ziemniaczana, pytlowa, razowa, makarony, kasze	Gryka, kiełki pszenne, nasiona słonecznika, drożdże piwne i piekarskie, ciasta drożdżowe, ciasto francuskie, ciastka kremowe
Dodatki do pieczywa	Masło, twarożek, serek homogenizowany, jaja gotowane, jajecznica, marmolada, dżemy, chude wędliny	Tłuste wędliny, konserwy, salceson, kaszanka, pasztetowa, smalec, tłuste sery, boczek, słonina
Mięso	Chude mięsa i ryby - w ograniczonych ilościach	Mięso tłuste, wątroba, nerki, płucka, mózg, serce, kury, gęś, karkówka, boczek Ryby - sardynki, szprotki, śledź, makrela, wszystkie wędzone, anchois, owoce morza
Tłuszcze	Dodawane na surowo: masło, śmietanka, oleje: rzepakowy, słonecznikowy, kukurydziany, oliwa z oliwek, orzechy, pestki dyni i słonecznika	Smalec, słonina, boczek, łój
Warzywa	Kalafior, pomidory, chrzan, marchew, koperek, sałata, szczypiorek, zielona pietruszka, cebula, ogórki, rzodkiewka, kalarepa, korzeń pietruszki, seler, ziemniaki, buraki	Soja, fasolka szparagowa, fasola biała, groch, szpinak, brukselka, szparagi, szczaw, grzyby
Owoce	Jagodowe, cytrusowe, jabłka, śliwki, gruszki, morele, brzoskwinie, winogrona, wiśnie	Suszone morele, rabarbar
Napoje	Mleko chude, słaba herbata, herbaty owocowe, napar z pokrzywy, rozcieńczone soki owocowe, soki warzywne	Mocna czarna herbata, kawa, kakao, czekolada, wszystkie rodzaje alkoholi
Zupy i sosy	Zupy i sosy na wywarach warzywnych	Tłuste, zawiesiste, na wywarach mięsnych, kostnych
Dodatki do zup	Bułka, grzanki, ciasto lane, kluski, makarony, kasze, ryż, ziemniaki	Pieczywo francuskie i drożdżowe
Desery	Kompoty owocowe, galaretki, kisiele, musy, budynie, herbatniki, biszkopty	Ciasto francuskie, ciasto drożdżowe, ciastka kremowe, kakao, czekolada, batony
Przyprawy	Cukier, miód, koperek, pietruszka, szczypiorek, kwasek cytrynowy, sok z cytryny, majeranek, cynamon	Ocet, pieprz, musztarda, papryka ostra, chrzan, maggi, kostki bulionowe, ziele angielskie, liść laurowy

Zasady żywienia przy dnie moczanowej

Regularne żywienie

Warto spożywać 4–5 posiłków dziennie co 3–4 godziny. Regularność zapobiega przejadaniu się i długim przerwom między posiłkami. Ostatni posiłek warto spożyć 2–3 godziny przed snem, aby nie obciążać układu pokarmowego w nocy.

Odpowiednie nawodnienie

Należy pić 2–3 litry płynów dziennie, głównie wodę niegazowaną. Dobrym wyborem są też herbaty ziołowe (rumianek, melisa, pokrzywa), słaba zielona herbata czy woda z cytryną. Warto unikać słodkich napojów, energetyków i nadmiaru kawy.

Unikanie głodówek i diet wysokobiałkowych

Głodówki i diety typu keto nasilają rozpad białek i podnoszą stężenie kwasu moczowego. Podobnie dieta wysokobiałkowa, zwłaszcza bogata w mięso i produkty zwierzęce, zwiększa powstawanie kwasu moczowego i ryzyko napadów dny. Odchudzanie powinno być stopniowe – około 0,5–1 kg tygodniowo. Redukcja masy ciała u osób z nadwagą zmniejsza stan zapalny i ryzyko napadów dny.

Kontrola masy ciała

Nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko dny moczanowej, podnosząc stężenie kwasu moczowego we krwi i częstotliwość napadów. Badania pokazują, że nawet umiarkowana utrata wagi, np. 5–10%, znacząco obniża poziom kwasu moczowego i zmniejsza dolegliwości bólowe.

Blog (1250 x 450 px) (3).png

Styl życia

Regularny ruch, np. spacery, nordic walking czy pływanie, wspiera metabolizm i zdrowie stawów. Równie ważny jest sen i regeneracja, ponieważ ich brak zwiększa stan zapalny.

Ogólne zalecenia dotyczące gotowania w dnie moczanowej

Gotuj w dużej ilości wody – część puryn przechodzi do wywaru, dlatego po ugotowaniu mięsa czy warzyw woda powinna być wylana i nie powinna być używana do zup, sosów czy jako baza bulionu.
Unikaj smażenia i tłustych potraw – wybieraj gotowanie na parze, pieczenie w rękawie lub duszenie bez obsmażania.
Stawiaj na proste metody obróbki – im mniej przetworzona potrawa, tym lepiej.
Ostrożnie z wywarami i bulionami – gromadzą puryny, więc nie powinny być spożywane.
Korzystaj z naturalnych przypraw i ziół – zamiast kostek rosołowych, które zawierają dużo soli i dodatków.
Gotowanie w wodzie czy na parze sprawia, że potrawy są lżejsze i łatwiej strawne.

Blog (1250 x 450 px) (4).png

Przykładowy jadłospis w dnie moczanowej

Tabela 2. Przykładowy jadłospis

Posiłek	Śniadanie	Obiad	Kolacja
Nazwa potrawy	Owsianka z truskawkami, orzechami i siemieniem lnianym	Filet z indyka na parze z kaszą jaglaną i surówką z marchwi i jabłka	Sałatka z komosą ryżową, twarogiem i warzywami
Kalorie i kwas moczowy	ok. 350 kcal, ~20 mg	ok. 550 kcal, ~70 mg	ok. 340 kcal, ~28 mg
Produkty	- Płatki owsiane 40 g (25 mg → ~10 mg)<br>- Mleko roślinne 200 ml (0 mg)<br>- Truskawki 100 g (0 mg)<br>- Orzechy włoskie 15 g (10 mg → ~2 mg)<br>- Siemię lniane 10 g (0 mg)	- Filet z indyka 120 g (50 mg → ~60 mg)<br>- Kasza jaglana 50 g (62 mg → ~30 mg, część przechodzi do wody)<br>- Oliwa z oliwek 10 g (0 mg)<br>- Marchew 100 g (0 mg)<br>- Jabłko 50 g (0 mg)<br>- Sok z cytryny (0 mg)	- Komosa ryżowa 50 g (40 mg → ~20 mg, część przechodzi do wody)<br>- Twaróg półtłusty 50 g (8 mg → ~4 mg)<br>- Ogórek świeży 100 g (0 mg)<br>- Papryka czerwona 100 g (0 mg)<br>- Rukola 20 g (0 mg)<br>- Oliwa z oliwek 10 g (0 mg)
Przygotowanie	Ugotuj płatki w mleku roślinnym, dodaj pokrojone truskawki, posyp orzechami i siemieniem.	Filet ugotuj na parze. Kaszę ugotuj w dużej ilości wody i odlej po gotowaniu. Z marchewki i jabłka przygotuj surówkę, skrop sokiem z cytryny.	Ugotuj komosę w dużej ilości wody, odcedź. Pokrój warzywa, wymieszaj z twarogiem i komosą, skrop oliwą.

Przekąski, które można bezpiecznie włączyć

Warzywa pokrojone w słupki (marchewka, seler naciowy) z pastą z awokado.
Pieczone jabłko z cynamonem.
Garść niesolonych orzechów.
Smoothie na bazie kefiru z owocami jagodowymi.

Suplementacja i dodatkowe zalecenia

Oprócz odpowiedniej diety warto rozważyć wsparcie organizmu poprzez odpowiednie suplementy i regularną kontrolę stanu zdrowia, co pomaga zmniejszać ryzyko nawrotów dny i wspiera ogólne funkcjonowanie organizmu. Szczególną rolę pełnią tutaj witamina C, witamina D i kwasy omega-3, ponieważ badania naukowe potwierdzają ich korzystny wpływ na obniżanie poziomu kwasu moczowego i redukcję stanu zapalnego.

Witamina C – pomaga obniżać poziom kwasu moczowego.
Kwasy omega-3 – działają przeciwzapalnie, wspierają stawy i serce.
Witamina D – wspiera układ odpornościowy i pomaga zmniejszać stan zapalny w stawach.
Probiotyki – wspierają jelita i metabolizm, co może pomagać w lepszym przetwarzaniu puryn i obniżaniu poziomu kwasu moczowego.
Regularne badania – kontrola poziomu kwasu moczowego, glukozy, cholesterolu i ciśnienia tętniczego.

Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

Google 2.png

Dieta w dnie moczanowej to jeden z filarów leczenia i profilaktyki. Kluczowe zasady to:

ograniczenie produktów bogatych w puryny,
eliminacja alkoholu,
odpowiednie nawodnienie,
regularne posiłki,
utrzymywanie prawidłowej masy ciała.

Podsumowanie

Dzięki właściwemu odżywianiu można zmniejszyć częstotliwość i intensywność napadów, a także poprawić ogólne zdrowie metaboliczne. Warto pamiętać, że najlepsze efekty osiąga się, łącząc dietę z leczeniem farmakologicznym oraz regularną kontrolą stanu zdrowia np. poprzez systematyczne wykonywanie badań, które można zlecać np. z aplikacją homelab24.pl, co pozwala na prowadzenie pełnego i aktywnego życia.

Aby pośpiech związany z dotarciem do laboratorium nie wpłynął na wyniki badań, zachęcamy do skorzystania z pobrania krwi lub wymazu w domu za pomocą aplikacji Home Lab.