Endometrioza - diagnostyka i leczenie

Marzec jest miesiącem świadomości endometriozy – choroby, której drugie imię to ból, a także w wielu przypadkach niepłodność. Z endometriozą zmaga się prawdopodobnie co dziesiąta kobieta w wieku rozrodczym, jednak eksperci szacują, że może dotyczyć nawet około 3mln Polek! Co więcej, diagnoza tego schorzenia jest często opóźniona ze względu na trudności diagnostyczne. Co to jest endometrioza i co o niej wiemy?

Czym jest endometrioza?

Endometrioza (inaczej gruczolistość) jest chorobą przewlekłą o podłożu hormonalnym, immunologicznym oraz genetycznym. Charakteryzuje się migracją błony śluzowej macicy (endometrium) poza jamę macicy – jej naturalną lokalizację. U kobiet w trakcie fizjologicznej menstruacji komórki endometrium ulegają złuszczeniu i wędrują wraz z krwią miesiączkową na zewnątrz. Dochodzi do oczyszczenia macicy i przygotowania jej do kolejnego cyklu. W przypadku endometriozy, komórki błony śluzowej macicy przemieszczają się w różne miejsca poza jamę macicy i podlegają takim samym przemianom hormonalnym, jak w fizjologicznej lokalizacji – tworząc miejscowy stan zapalny. Najczęściej lokalizują się w obrębie miednicy mniejszej – na zewnętrznej powierzchni macicy, jajowodach, jajnikach oraz otrzewnej. Ze względu na bliską lokalizację – choroba może naciekać również na jelita, moczowody oraz pęcherz moczowy. Ogniska endometriozy opisywano także w bardziej oddalonych rejonach m.in. przeponie, wyrostku robaczkowym, czy poza jamą brzuszną m.in. w płucach, gałce ocznej, jamie ustnej, a nawet mózgu.

Czy wiesz, że... Szacuje się, że endometrioza odpowiada za około 65% problemów z płodnością u kobiet.

Endometrioza test ciążowy.png

Jakie są przyczyny powstania endometriozy?

Mimo że nie możemy jednoznacznie wskazać przyczyn jej powstawania, istnieje wiele teorii, które tłumaczą genezę tej choroby.

Jedną z głównych hipotez jest teoria wstecznego miesiączkowania przedstawiona w latach 20 XIX wieku przez amerykańskiego lekarza Sampson’a. Wyjaśnia ona, iż komórki endometrium podczas menstruacji mogą cofać się przez jajowody do jamy otrzewnej, gdzie zagnieżdżają się i rosną na powierzchni innych organów. Jednak zjawisko wstecznego miesiączkowania zachodzi nawet u 76-90% zdrowych kobiet, u których nie dochodzi do rozwoju choroby.

Z kolei teoria immunologiczna, jako przyczynę endometriozy, przedstawia nieprawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy. Organizm nie jest w stanie rozpoznać i zniszczyć komórek endometrialnych poza ich fizjologicznym miejscem występowania.

Inną teorią powstawania tej choroby jest tzw. teoria metaplazji, czyli przekształcania się komórek celomicznych pierwotnej jamy ciała - jeszcze w łonie matki.

Na uwagę zasługuje również teoria łagodnych przerzutów zakładająca, że komórki endometrium mogą przedostawać się do naczyń krwionośnych i limfatycznych. Wyjaśniałoby to powstawanie endometriozy w odległych miejscach poza jamą brzuszną.

Należy zaznaczyć, że żadna z tych teorii nie jest na tyle wiarygodna, aby uznać ją za jedyną słuszną.

Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

Google 2.png

Kto jest najbardziej narażony na zachorowanie?

W badaniach naukowych opisywanych jest wiele czynników, które mogą zwiększać predyspozycje do zachorowania na endometriozę. Choroba dotyczy głównie kobiet w wieku rozrodczym, choć występują przypadki zachorowania przed pojawieniem się pierwszej miesiączki oraz po okresie menopauzalnym. Jak wcześniej wspomniano, endometrioza ma podłoże genetyczne. Udowodniono zwiększone występowanie tej choroby w pierwszej linii pokrewieństwa – matka, córka lub siostra.

Należy również wspomnieć o czynnikach hormonalnych - estrogenach, których zbyt długa i wysoka ekspozycja może predysponować do zachorowania. Do takich czynników należą m.in.:

wczesny wiek pierwszej miesiączki;
późny wiek menopauzy;
częste menstruacje;
bezdzietność lub mała liczba potomstwa;
brak karmienia piersią lub krótkie karmienie

W przypadku endometriozy dochodzi do cofania się krwi do jamy otrzewnowej, co może być spowodowane obfitymi krwawieniami macicznymi czy budową anatomiczną. Niektóre zabiegi chirurgiczne – takie jak cesarskie cięcie lub usunięcie macicy mogą zwiększać ryzyko rozwinięcia się endometriozy w operowanych miejscach. Nie można zapominać również o czynnikach środowiskowych i związanych ze stylem życia, do których należą m.in. dieta, używki, stres, aktywność fizyczna czy ekspozycja na wybrane substancje chemiczne.

Objawy endometriozy

Występowanie objawów w przypadku endometriozy to kwestia indywidualna, jednak do najczęstszych objawów tego schorzenia można zaliczyć:

bolesne, obfite i często nieregularne krwawienia miesiączkowe;
nieregularne, częste krwawienia maciczne;
przewlekły ból miednicy mniejszej;
bóle w okolicy krzyżowej kręgosłupa;
bolesne współżycie (dyspareunia);
bolesne owulacje;
bezpłodność;
bolesne oddawanie moczu (dysuria), krwawienie z pęcherza moczowego;
bolesne oddawanie stolca (dyschezia);
wzdęcia.

Ból brzucha endometrioza.png

Diagnostyka endometriozy

Endometrioza nastręcza wielu problemów diagnostycznych. Pomimo coraz większej wiedzy na jej temat, nie poświęca się jej wystarczająco czasu. W konsekwencji, nie każdy specjalista z tej dziedziny może mieć dostęp do prawidłowego kształcenia na jej temat, a co za tym idzie nie jest w stanie odpowiednio zdiagnozować pacjentkę. Dodatkowo objawy choroby są na tyle niespecyficzne, że mogą być mylone z innymi schorzeniami, co wydłuża czas diagnozy.

Podstawowym narzędziem w diagnostyce endometriozy jest szczegółowy wywiad lekarski, który jest uzupełniony o takie badania i zabiegi, jak:

Ultrasonografia (USG) – to najbardziej dostępne badanie, jednak nie gwarantuje rozpoznania choroby. Nie sprawdzi się w przypadku endometriozy umiejscowionej w okolicach otrzewnej.
Rezonans magnetyczny – podobnie jak USG, stanowi uzupełniające badanie obrazowe, jednak może być wykorzystany do diagnozowania endometriozy przegrody pochwowo-odbytniczej.
Marker CA-125 - marker nowotworowy, który jest wykorzystywany głównie w diagnostyce raka jajnika. Stosuje się go również jako uzupełnienie diagnostyki w endometriozie, jednak ze względu na to, że nie jest specyficzny względem tej choroby – nie powinien służyć do postawienia diagnozy.
Laparoskopia lub laparotomia – zaawansowane zabiegi, które mogą być również jednym ze sposobów potwierdzenia endometriozy. Podczas operacji pobierany jest materiał do badania histopatologicznego.

Leczenie endometriozy

W przypadku tej choroby, nie ma skutecznego przyczynowego leczenia, ze względu na brak wiedzy na temat przyczyn jej powstawania. Stosowana metoda leczenia w przypadku każdej pacjentki dobierana jest indywidualnie. W zależności od stopnia zaawansowania choroby oraz potrzeb pacjentki, zaleca się leczenie farmakologiczne i/lub leczenie operacyjne.

Farmakoterapia skupiona jest na zmniejszaniu dolegliwości bólowych, a w przypadku terapii hormonalnej również na zmniejszaniu aktywności hormonów, w celu zahamowania wzrostu komórek endometrialnych.

Leczenie operacyjne obejmuje głównie zabiegi wykonywane metodą laparoskopii oraz laparotomii. W przypadku endometriozy najczęściej stosuje się laparoskopię jako „złoty standard”, ponieważ jest metodą małoinwazyjną. Laparotomia czyli tradycyjna metoda chirurgiczna, wykorzystująca duże cięcie w okolicach brzucha zalecana jest głównie w przypadku usuwania guzów endometrialnych powłok brzusznych.

Niestety, wyżej wymienione sposoby leczenia endometriozy, nie gwarantują jego zakończenia, a także remisji choroby. Ważna jest zatem świadomość pacjentki i wykonywanie regularnych badań. Bardzo istotnym etapem leczenia i zapobiegania nawrotom choroby jest odpowiednia dieta i zdrowy styl życia, które są uzupełnieniem standardowego leczenia.

Konsekwencje nieleczonej endometriozy

Endometrioza jest podstępną chorobą, której następstwem jest często ból o dużym nasileniu, co bezpośrednio wpływa na obniżenie jakości życia. Nieleczona może prowadzić do niepłodności, a nawet upośledzać funkcje niektórych narządów – powodując niedrożność jelit, czy marskość nerek. Dlatego tak ważna jest profilaktyka oraz regularne badania ginekologiczne, które mogą zdiagnozować chorobę na wczesnych jej etapie.

W kolejnym artykule dowiesz się, o zaleceniach żywieniowych w endometriozie.