Karolina Robakiewicz
Diagnostka laboratoryjna pracująca na co dzień w laboratorium medycznym, a po godzinach instruktorka fitness. Interesuje się wszystkim, co związane ze zdrowiem człowieka, dlatego obydwa zawody wykonuje z pasją.
Data publikacji
8/28/2023
Warto więc zadbać o zdrowy ruch w ciąży, by zapobiec dolegliwościom bólowym związanymi ze zmianami anatomicznymi. Jeszcze więcej zmian zachodzi we wnętrzu organizmu. Już od pierwszych dni ciąży uruchamiają się procesy, które mają przygotować ciało kobiety na kolejnych 9 miesięcy. Wiele tych zmian można monitorować za pomocą badań laboratoryjnych.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, poszczególne badania powinny zostać wykonane w określonych tygodniach ciąży. Harmonogram ten dotyczy zdrowych kobiet, u których ciąża przebiega bez powikłań. Standardy określają świadczenia, takie jak, m.in. badania położnicze, ocenę ruchu płodów czy wykonywanie USG. W zakresie badań diagnostycznych - laboratoryjnych harmonogram jest następujący:
Jedno z podstawowych badań, które w czasie ciąży należy wykonać kilkukrotnie. W przebiegu ciąży zwiększa się objętość krwi krążącej. Początkowo wzrost objętości osocza wynosi ok. 15% aż do 45% w 3 trymestrze. Ilość czerwonych krwinek również się zwiększa, ale tylko o około 20%, czyli nie rekompensuje wzrostu objętości krwi krążącej. Dochodzi wtedy do tzw. fizjologicznej anemii ciężarnych, czyli spadku stężenia hemoglobiny do wartości <12 g/dl. Inne fizjologiczne zmiany w morfologii w przebiegu ciąży to wzrost leukocytozy, czyli ilości białych krwinek do 16 tys/µl oraz spadek płytek krwi o około 10% w porównaniu do wartości sprzed ciąży.
W związku ze zwiększoną objętością osocza oraz wysokim stężeniem progesteronu i estrogenów, dochodzi do zwiększenia przepływu krwi przez nerki o nawet 50%. Nerki zwiększają swoją objętość o 30%, a pęcherz jest uciskany przez rosnącą macicę. To wszystko prowadzi do częstomoczu i częstych wizyt kobiety ciężarnej w toalecie. W badaniu ogólnym możemy spodziewać się następujących zmian, które są fizjologiczne i nie powinny niepokoić:
W ciąży zmienia się metabolizm węglowodanów, dochodzi do fizjologicznej insulinooporności, a co za tym idzie do zwiększonego stężenia glukozy we krwi (hiperglikemii). Może to spowodować wystąpienie cukrzycy u kobiety ciężarnej lub rozregulowania i powikłania cukrzycy zdiagnozowanej przed ciążą. Glukoza przechodzi przez łożysko więc zwiększone jej stężenie we krwi matki wiąże się ze zwiększonym stężeniem glukozy u płodu. Prowadzi to do przyspieszonego wzrastania płodu co może wywołać powikłania takie jak urazy położnicze, wielowodzie i stan przedrzucawkowy. Dodatkowo występowanie cukrzycy u matki zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy u dziecka. Dlatego tak ważna jest kontrola glikemii w czasie ciąży.
Dla kobiet w ciąży zakres referencyjny glukozy na czczo wynosi < 92 mg/dl (5,1 mmol/l) Zakres referencyjny w 60 minucie po obciążeniu 75 g glukozy: < 180 mg/dl (10 mmol/l) Zakres referencyjny w 120 minucie po obciążeniu 75 g glukozy < 153 mg/dl (8,5 mmol/l)
Wartości te są inne niż dla reszty populacji i rzadko są podawane na raportach z wyników badań, dlatego wynik zawsze warto skonsultować z lekarzem i nie martwić się na zapas.
Toksoplazmoza – choroba odzwierzęca wywołana przez pierwotniaki Toxoplasma gondii. Jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób pasożytniczych u człowieka. Jej przebieg jest zazwyczaj bezobjawowy, czasem występują objawy grypopodobne. Ryzyko zakażenia płodu rośnie z wiekiem ciąży: 6% w I trymestrze, 40% w II trymestrze, 72% w III trymestrze. Natomiast ryzyko rozwoju wad wrodzonych w przypadku zakażenia jest największe na początku ciąży. W przypadku zakażenia we wczesnym okresie ciąży może dojść do rozwoju u płodu zapalenia siatkówki i naczyniówki oka, zwapnień śródmózgowych oraz małogłowia lub wodogłowia.
Różyczka – choroba wywołana przez wirusa różyczki, do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową. Podobnie jak w przypadku toksoplazmozy, ryzyko zakażenia płodu zwiększa się wraz z rozwojem ciąży natomiast najpoważniejsze powikłania występują przy zakażeniu w I trymestrze. Do powikłań należą poronienia, wady narządu wzroku, wady serca i wady narządu słuchu. W 1988 roku wprowadzono w Polsce obowiązek szczepienia dziewcząt przeciwko wirusowi różyczki dzięki czemu choroba ta jest bardzo rzadka (w 2020 roku w Polsce odnotowano tylko 98 przypadków).
VDRL (kiła) – układowa choroba zakaźna wywołana przez zakażenie krętkiem bladym Treponema pallidum. Do zakażenia dochodzi przez kontakt seksualny z osobą zakażoną lub bezpośredni kontakt z materiałem zakaźnym. W przypadku zakażenia płodu przez ciężarną mówimy o kile wrodzonej. Ryzyko transmisji krętka zwiększa się wraz z rozwojem ciąży, ale ciężkość objawów u płodu jest największa w przypadku zakażenia we wczesnej ciąży. Kiła może być przyczyną poronienia, wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu, obumarcia płodu, porodu przedwczesnego i urodzenia dziecka z kiłą wrodzoną.
HIV – ludzki wirus niedoboru odporności, który upośledza funkcję układu immunologicznego i zwiększa ryzyko ciężkich infekcji. Zakażona kobieta może zarazić płód drogą przezłożyskową oraz podczas karmienia piersią. Czynniki takie jak wysoki poziom RNA wirusa u matki, procedury inwazyjne u ciężarnej, procedury inwazyjne w trakcie porodu czy współistniejąca infekcja bakteryjna u matki zwiększają ryzyko transmisji wirusa do płodu. Ryzyko infekcji płodu po ekspozycji matki maleje wraz z czasem trwania ciąży. Innymi czynnikami, które zmniejszają ryzyko zakażenia dziecka to wdrożenie intensywnej terapii retrowirusowej, zaplanowane cięcie cesarskie oraz unikanie karmienia piersią.
HCV – wirus zapalenia wątroby typu C. Większość zakażonych osób (nawet 75%) nie wykazuje objawów jednak choroba może przejść w postać przewlekłą, której skutkami są zapalenie i marskość wątroby oraz pierwotny rak wątroby. W przypadku zakażonej ciężarnej, ryzyko transmisji wirusa na płód wynosi ok. 20%. Największe ryzyko zakażenia płodu występuje w trzecim trymestrze ciąży a poród przez cesarskie cięcie oraz unikanie karmienia piersią nie zmniejszają tego ryzyka.
HBS antygen – oznaczanie antygenu powierzchniowego wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV). Objawy zakażenia to zmęczenie, ból po prawej stronie podbrzusza czy zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Większość zakażeń ma postać ostrą, a postać przewlekła dotyczy 10-15% przypadków. U ciężarnej z ostrym WZW typu B może dojść do przedwczesnego porodu. W przypadku dodatniego wyniku HBs u kobiety w ciąży warto wykonać antygen HBe, ponieważ obecność tego antygenu wiąże się z największym ryzykiem transmisji wirusa na płód. 90% dzieci z wrodzonym HBV staje się nosicielami tego wirusa, czyli nie mają objawów choroby, ale są zaraźliwe dla otoczenia. Do zakażenia płodu dochodzi najczęściej w czasie porodu przez kontakt dziecka z wydzieliną dróg rodnych matki, rzadziej przez łożysko.
Hormony tarczycy są bardzo ważne dla prawidłowego przebiegu ciąży i rozwoju dziecka, dlatego oznaczenie TSH wykonuje się na samym początku ciąży, aby jak najszybciej rozpoznać ewentualną niedoczynność tarczycy i wdrożyć leczenie. Niedobór hormonów tarczycy może prowadzić do nieprawidłowego rozwoju płodu ze szczególnym uwzględnieniem układu nerwowego co może objawiać się dyskretnym obniżeniem IQ dziecka lub nawet głębokim deficytem inteligencji. Oprócz tego niedoczynność tarczycy bywa przyczyną nadciśnienia tętniczego ciążowego i stanu przedrzucawkowego, poronień i przedwczesnych porodów. W polskich zaleceniach za prawidłowe stężenie TSH w ciąży przyjmuje się wartość <2,5 mIU/l. Warto też pamiętać, że w I trymestrze może dochodzić do fizjologicznej, przejściowej nadczynności tarczycy czyli obniżonego stężenia TSH.
