Czym jest badanie krwi?

Krew (łac. sanguis, stgr. αἷμα, haima) to płyn ustrojowy, który pełni funkcję transportową w organizmie człowieka. Krew człowieka krąży w układzie zamkniętym naczyń krwionośnych. W badaniach krwi jako materiał diagnostyczny wykorzystuje się krew. Może być ona wykorzystana w postaci „pełnej”, czyli zawierającej wszystkie składniki, a także wyizolowanej, czyli w postaci surowicy bądź osocza. Krew można pobierać do probówek bez dodatkowych substancji, umożliwiających swobodne wykrzepianie się składników krwi, można też umieścić w probówce substancje przyspieszające bądź uniemożliwiające krzepnięcie krwi (antykoagulanty). Próbka krwi powinna być transportowana w temperaturze 2-8 ◦C i dostarczona do laboratorium niezwłocznie po pobraniu.

Materiał wykorzystywany do badań:

Surowica krwi (osocze pozbawione fibrynogenu i czynników zużywanych w tworzeniu włóknika) uzyskuje się poprzez pobieranie krwi do probówek bez antykoagulantu na tzw. skrzep. Samoczynne tworzenie się skrzepu trwa 30-60 minut.
Osocze krwi (płynny składnik, w którym zawieszone są elementy morfotyczne). Najczęściej używanym koagulantem jest cytrynian sodu (układ hemostazy), ale też fluorek sodu (glukoza).
Krew pełna - antykoagulant: kwas wersenowy (EDTA-K2) - morfologia i rozmaz, lub heparyna - gazometria i równowaga kwasowo-zasadowa.

Jak przebiega badanie krwi?

Standardowe pobranie krwi to łatwa, szybka i stosunkowo bezbolesna procedura. Najczęściej pobierana jest krew z żyły w dole łokciowym, jednakże zdarzają się pobrania z przedramienia czy z dłoni (w zależności od możliwości anatomicznych pacjenta).

Materiałem diagnostycznym do badania może być:

Krew żylna - najczęściej pobierana z żyły łokciowej, pobierana przez pielęgniarkę, diagnostę, technika analityki, opiekuna medycznego.
Krew tętnicza - pobierana wyłącznie przez lekarza, głównie do oceny gazometrii i równowagi kwasowo-zasadowej.
Krew włośniczkowa - z pięty, opuszka palca.

Najpopularniejszym zestawem do pobierania krwi są obecnie zestawy próżniowe składające się z igły z holterem oraz probówek. Jeżeli warunki anatomiczne pacjenta nie pozwalają na użycie takiego systemu, osoba pobierająca może użyć tradycyjnej igły i strzykawki do pobrania krwi.

Reklama HL Tygodnik Płocki (4).png

Krew pobierana jest w pozycji siedzącej, jednak czasami z uwagi na wrażliwość pacjenta możliwe jest pobranie krwi w pozycji leżącej. Osoba pobierająca palpacyjnie wyczuwa naczynie krwionośne, z którego będzie pobierać krew żylną. Następnie zakłada stazę (opaskę uciskową), dezynfekuje miejsce wkłucia i w odpowiedniej kolejności pobiera się krew do konkretnych probówek. Ważne jest, aby staza była zaciśnięta jak najkrócej. Po zakończeniu pobierania wszystkich próbek igła zostaje usunięta i wyrzucona do czerwonego pojemnika. Na miejsce wkłucia nakłada się jałowy opatrunek. Pacjent powinien uciskać to miejsce przez 3-5 minut. Po badaniu odradza się zginania kończyny i podnoszenia ciężkich przedmiotów. Próbki należy delikatnie wymieszać, aby krew równomiernie wymieszała się z substancją zawartą w probówce. Uwaga! Nie wolno intensywnie wytrząsać próbki, ponieważ może dojść do uszkodzenia elementów morfotycznych krwi i próbka nie będzie zdatna do oznaczenia parametrów krwi.

Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

Google 2.png

Jak przygotować się do badania krwi?

• Pobranie krwi najlepiej wykonać w godzinach porannych (od 7 do 10 rano), na czczo (12 godzin od ostatniego posiłku), po nocnym odpoczynku oraz bez palenia papierosów. U niemowląt i małych dzieci dopuszczalne jest podanie lekkiego posiłku przed pobraniem, o ile lekarz nie zalecił inaczej.

• Nie należy wykonywać wcześniej wysiłku fizycznego, a przed pobraniem krwi odpocząć kilka minut.

• Pacjent powinien powstrzymać się od picia kawy, herbaty oraz napojów słodzonych przez co najmniej 12 godzin przed pobraniem krwi. Przed badaniem wskazane jest wypicie szklanki wody.

• 2-3 dni przed badaniem nie spożywać alkoholu, unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, nie spożywać obfitych posiłków.

• Jeśli pacjent przyjmuje jakieś leki, należy zgłosić to przed pobraniem krwi. Jeśli istnieje taka możliwość, należy wstrzymać się z przyjęciem leków do czasu pobrania krwi.

Czy do badania krwi trzeba być na czczo?

Termin na czczo oznacza, iż pacjent powinien powstrzymać się od jedzenia, picia kawy, herbaty oraz napojów słodzonych przez co najmniej 12 godzin przed pobraniem krwi. Przed badaniem wskazane jest wypicie szklanki wody.

Badania wykonywane bezwzględnie na czczo:

Morfologia
OB
PT
APTT
Fibrynogen
AST
ALT
ALP
LDH
Bilirubina
Białko całkowite
Magnez
Wapń
Mocznik
Kreatynina
Kwas moczowy
Glukoza
Żelazo
Kortyzol
Prolaktyna
Insulina

Badania wykonywane bezwzględnie w godzinach porannych (7-10)

Fosfor
Potas
Sód
Cynk
Miedź
Kortyzol
Aldosteron
ACTCH
Prolaktyna
Hormon wzrostu (GH)
PTH
Testosteron
TSH
fT4
Somatotropina
Renina
Adrenalina
Noradrenalina
Erytropoetyna
Markery kostne
Alergeny
FSH
LH
Estriol
Hemoglobina
17-OH-progesteron
DHEA

Jakie choroby wykrywa badanie krwi?

Poprzez badanie krwi zdiagnozować można między innymi:

infekcje bakteryjne i wirusowe,
zaburzenia odporności i choroby autoimmunologiczne,
alergie,
stany zapalne,
anemię,
cukrzycę i stan przedcukrzycowy,
białaczkę i inne nowotwory,
choroby krwi, takie jak skaza krwotoczna,
zaburzenia pracy różnych narządów, np. tarczycy,

Co oznaczana badanie krwi?

Morfologia

Morfologia to badanie określające ilość oraz jakościowe cechy komórek krwi tj. leukocyty (krwinki białe), erytrocyty (krwinki czerwone) oraz trombocyty (płytki krwi). W skład morfologii wchodzi też oznaczenie stężenia hemoglobiny oraz wyliczenie hematokrytu. Rozmaz pozwala podzielić białe krwinki na 5 grup (neutrofile, bazofile, eozynofile, limfocyty, monocyty). i może dostarczyć informacji przydatnych do diagnozy chorób takich jak mononukleoza zakaźna, infekcje wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze, a także zaburzeń funkcjonowania szpiku kostnego.

W skład morfologii krwi obwodowej wchodzą następujące parametry:

WBC – ilość leukocytów czyli białych krwinek. Komórki te odpowiadają za odporność i zwalczanie infekcji.

RBC – ilość erytrocytów czyli czerwonych krwinek. Komórki te transportują tlen do narządów i komórek.

HGB – stężenie hemoglobiny. Jest to białko, które jest nośnikiem tlenu w erytrocytach.

HCT – stosunek objętości czerwonych krwinek do objętości krwi pełnej wyrażony w procentach

PLT – ilość trombocytów czyli płytek krwi. Biorą udział w procesie krzepnięcia krwi.

MCV – średnia objętość krwinki czerwonej. Parametr pomocny w różnicowaniu przyczyny niedokrwistości.

MCH – średnia ilość hemoglobiny w krwince czerwonej

MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej

RDW – współczynnik zmienności objętości rozkładu krwinek czerwonych czyli określa jak bardzo zróżnicowane są krwinki czerwone między sobą.

MPV – średnia objętość płytki krwi

PDW – współczynnik zmienności objętości rozkładu krwinek czerwonych czyli określa jak bardzo zróżnicowane są krwinki czerwone między sobą.

Badanie krwi ASPAT

Aminotransferaza asparaginianowa (AST, ASPAT) to enzym występujący w największych ilościach w komórkach wątroby, ale także w komórkach serca oraz w mniejszych ilościach w nerkach i mięśniach.

Prawidłowy poziom:

9-25 U/l dla kobiet

10-40 U/l dla mężczyzn

Bardzo wysokie wartości AST, około 10-krotny wzrost w stosunku do wartości referencyjnych, obserwowane są w ostrym zapaleniu wątroby (zazwyczaj przy infekcji wirusowej). W przewlekłym zapaleniu wątroby wartości AST będą niższe.

Umiarkowany wzrost AST występuje też w niedrożności przewodów żółciowych, marskości i nowotworach wątroby, w czasie przyjmowania leków toksycznych dla wątroby. Należy pamiętać, że AST nie jest specyficzny tylko i wyłącznie dla komórek wątroby, więc wzrost aktywności będzie występował również w zawale mięśnia sercowego, uszkodzeniach mięśni szkieletowych, mononukleozie zakaźnej, cholestazie, ostrej niewydolności nerek.

Badanie krwi ALAT (ALT)

Aminotransferaza alaninowa (ALAT, ALT) to enzym występujący w największych ilościach w komórkach wątroby, ale także w komórkach nerek oraz w mniejszych ilościach w sercu i mięśniach.

Prawidłowy poziom:

7-30 U/l dla kobiet

10-55 U/l dla mężczyzn

Bardzo wysoki wzrost tego parametru występuje w ostrym zapaleniu wątroby, a umiarkowane wzrosty obserwowane są w przewlekłym zapaleniu wątroby, marskości, nowotworach i niedrożności dróg żółciowych. ALT jest bardziej swoisty dla wątroby niż AST, jednak do jego wzrostu może dochodzić w uszkodzeniach nerek, mięśnia sercowego, mięśni szkieletowych i trzustki.

Badanie krwi GGTP

Gamma-glutamylotransferaza (GGTP, GGT) to enzym obecny w wątrobie oraz w śledzionie, nerkach i trzustce.

Prawidłowy poziom:

< 35 U/l dla kobiet

< 40 U/l dla mężczyzn

Jest czułym markerem nieprawidłowości w obrębie przewodów żółciowych. Jest zazwyczaj pierwszym enzymem, którego aktywność wzrasta w przypadku zablokowania przewodów żółciowych przez nowotwór lub kamienie.

GGTP nie jest jednak swoisty dla takich zmian i do jego wzrostu dochodzi też w innych uszkodzeniach wątroby, np. zapaleniach czy marskości. GGTP określa się czasami „wskaźnikiem abstynencji”, ponieważ jego aktywność we krwi wzrasta u osób nadużywających alkohol. Może służyć do monitorowania osób leczących alkoholizm i alkoholowe choroby wątroby.

Schorzenia nerek nie wpływają na wzrost aktywności enzymu.

Badanie krwi CRP

Białko C-reaktywne (CRP) to białko syntetyzowane w wątrobie i uwalniane do krwi we wczesnym stadium reakcji zapalnej (mniej niż 24 godziny). Jego stężenie w osoczu wtedy wzrasta, a do wartości prawidłowych powraca wraz z końcem reakcji zapalnej.

Prawidłowy poziom:

< 5 mg/l

Wzrost stężenia CRP powyżej 10 mg/l świadczy o toczącym się zapaleniu bez względu na jego przyczynę.

Test ten jest bardzo czuły, a szybkie zmiany stężenia białka pozwalają śledzić rozwój zapalenia. Stężenie białka ulega szybkiej normalizacji, gdy reakcja zapalna wygasa. Wzrost stężenia CRP jest większy w przypadku infekcji bakteryjnych (10-krotny) niż w przypadku infekcji wirusowych (3-krotny).

U dzieci przed ukończeniem 6. roku życia niepokojące jest stężenie rzędu 20 mg/l, a u starszych dzieci rzędu 50 mg/l.

Oznaczanie stężenia CRP pozwala również na odróżnienie infekcji górnych dróg moczowych (stężenie CRP znacznie zwiększone) od infekcji dolnych dróg moczowych (stężenie CRP prawidłowe lub nieco zwiększone).

CRP występuje również w blaszce miażdżycowej i jest związane z cholesterolem LDL. Poza epizodami zapalnymi stężenie CRP jest stałe i stanowi dobry wskaźnik ryzyka sercowo-naczyniowego.

Otyłość, nikotynizm i picie alkoholu prowadzą do zwiększenia stężenia CRP. Poziom CRP we krwi rośnie wraz ze wzrostem BMI.

Badanie krwi MCV

MCV (ang. mean corpuscular volume) to średnia objętość erytrocytu (krwinki czerwonej). Jest to jeden parametrów dotyczących krwinek czerwonych, który jest pomocny w diagnostyce chorób, przede wszystkim niedokrwistości. Badanie MCV jest elementem badania morfologii krwi, które wykonuje się przy podejrzeniu różnych zaburzeń dotyczących układu krwiotwórczego, głównie niedokrwistości. Istnieją różne rodzaje niedokrwistości i wskaźnik ten jest pomocny w ich diagnostyce.

Wynik badania zależy od laboratorium, w którym zostało wykonane oznaczenie tego parametru. Zwykle zakres wartości referencyjnych MCV mieści się w przedziale 81-99 fl (femtolitr).

Zmniejszone stężenie MCV (MCV < 81 fL ) najczęściej wiąże się z niedokrwistością z niedoboru żelaza (tzw. niedokrwistość mikrocytarna, ponieważ krwinki są małe). Zmniejszenie stężenia MCV może poprzedzać zmniejszenie stężenia hemoglobiny, czyli stanowić pierwszy objaw niedokrwistości w wynikach badań laboratoryjnych.

Zwiększone stężenie MCV (MCV > 99 fL) najczęściej spowodowane jest niedokrwistością z niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego (niedokrwistość makrocytarna, ponieważ krwinki są duże). Może to być spowodowane z niedoborem witaminy B12 i/lub kwasu foliowego w diecie (np. u osób na diecie wegańskiej), chorobami żołądka (np. niedokrwistość złośliwa Addisona i Biermera), chorobami jelita cienkiego (nowotwory, choroba Leśniowskiego i Crohna) i wątroby, niedoczynnością tarczycy oraz zespołami mielodysplastycznymi (rzadko).

Badanie glukozy z krwi

Glukoza (potocznie zwana cukrem) to organiczny związek chemiczny, stanowiący podstawowy substrat energetyczny dla komórek organizmu. Jest ona potrzebna, aby narządy ludzkie mogły poprawnie funkcjonować, jednak jej nadmiar może okazać się szkodliwy. Stężenie glukozy wzrasta po posiłku, na co trzustka reaguje wytwarzaniem i uwalnianiem insuliny. Insulina transportuje glukozę z krwiobiegu do tkanek, przez co jej stężenie spada. W momencie zapotrzebowania organizmu na cukier, wydzielanie go stymulują inne hormony, takie jak: kortyzol, tyroksyna, hormon wzrostu, glukagon oraz adrenalina.

Badanie glukozy we krwi należy do podstawowych badań krwi wykonywanych w przypadku wystąpienia niepokojących objawów, np. omdleń czy zwiększonego pragnienia.

Pomiary glukozy można wykonywać na różne sposoby:

pomiar glukozy na czczo;
pomiar glukozy przygodny – niezależnie od tego, kiedy został przyjęty ostatni posiłek;
doustny test obciążenia glukozą (ang. oral glucose tolerance test, OGTT) – polega na zmierzeniu pacjentowi stężenia glukozy we krwi na czczo. Następnie podaje się mu do wypicia roztwór 75 g glukozy. Pacjent proszony jest o spokojne odczekanie 60 i 120 minut przed kolejnym pomiarem. Dzięki temu lekarz będzie mógł zobaczyć, w jaki sposób organizm pacjenta radzi sobie z przyjętymi węglowodanami.

Normy:

prawidłowa glikemia na czczo: 70–99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l);
nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG, impaired fasting glucose): 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l);
nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT, impaired glucose tolerance): w 120. minucie OGTT glikemia 140–199 mg/dl (7,8–11 mmol/l);
stan przedcukrzycowy — IFG i/lub IGT;
cukrzyca

Ile kosztuje badanie krwi prywatnie?

Koszt badania krwi prywatnie może się znacznie różnić w zależności od regionu kraju, miejsca, gdzie jest przeprowadzane, rodzaju wykonywanych badań, a także od konkretnego laboratorium. Ponadto, niektóre placówki medyczne oferują pakiety badań w bardziej korzystnych cenach niż zamawianie pojedynczo poszczególnych badań.

Wykonanie badania krwi prywatnie umożliwia skorzystanie z niemal wszystkich badań laboratoryjnych bez skierowania lekarza POZ lub innego specjalisty.

Badanie krwi na NFZ

Badanie krwi na Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) w Polsce można wykonać, posiadając skierowanie od lekarza rodzinnego lub innego specjalisty. Skierowanie jest niezbędne, aby badanie było refundowane, a pacjent mógł wykonać je bezpłatnie. Narodowy Fundusz Zdrowia pokrywa koszty niektórych podstawowych badań krwi, między innymi takich jak: morfologia, profil lipidowy, testy funkcji wątroby i nerek oraz niektóre badania hormonalne. Bardziej specjalistyczne testy mogą wymagać dodatkowego skierowania od specjalisty.

Ile jest ważne skierowanie na badania krwi?

Skierowanie na badania krwi nie ma terminu ważności i zazwyczaj jest ono ważne tak długo, na ile istnieje wskazanie do wykonania określonych badań. Niektóre placówki wymagają nowego skierowania, jeśli upłynęło ponad 30 dni od daty jego wystawienia. Po tym czasie traci swoją ważność i w celu wykonania badań konieczne będzie uzyskanie nowego skierowania od lekarza. Warto pamiętać, że badania najlepiej jest wykonać jak najszybciej, ponieważ przyspieszy to diagnostykę i pozwoli wdrożyć odpowiednie leczenie.

Aby pośpiech związany z dotarciem do laboratorium nie wpłynął na wyniki badań, zachęcamy do skorzystania z pobrania krwi lub wymazu w domu za pomocą aplikacji Home Lab.