Mateusz Warzyński
Farmaceuta, absolwent Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Doświadczenie zdobywał pracując w aptekach, szpitalach i firmach farmaceutycznych. Zainteresowany popularyzowaniem wiedzy o lekach.
Data publikacji
8/12/2024
Semaglutyd to syntetyczny analog glukagonopodobnego peptydu-1 (GLP-1), hormonu inkretynowego wydzielanego przez tzw. komórki L w jelicie cienkim w odpowiedzi na spożycie pokarmu. GLP-1 odgrywa kluczową rolę w regulacji poziomu glukozy we krwi poprzez stymulację wydzielania insuliny i hamowanie wydzielania glukagonu. Naturalny GLP-1 ulega jednak szybkiemu rozkładowi w organizmie. Naukowcy zmodyfikowali więc jego cząsteczkę, tak aby wydłużyć jego korzystne działanie. I tak w 2012 roku w duńskiej firmie Novo Nordisk powstał semaglutyd. Dzięki swojemu długiemu okresowi półtrwania, jest skuteczny w kontrolowaniu poziomu cukru we krwi przy minimalnej częstotliwości dawkowania. Jako ciekawostkę dodać można, że semaglutyd produkują genetycznie zmodyfikowane drożdże piwne.
Semaglutyd działa poprzez kilka mechanizmów, które razem przyczyniają się do poprawy kontroli glikemii, czyli poziomu glukozy (cukru) we krwi, oraz redukcji masy ciała. Po pierwsze, zwiększa wydzielanie insuliny w odpowiedzi na posiłki, co pomaga w obniżeniu poziomu glukozy we krwi. Po drugie, hamuje wydzielanie glukagonu, hormonu, który podnosi poziom glukozy we krwi, co również przyczynia się do kontroli glikemii. Regulacja ta odbywa się w sposób zależny od stężenia glukozy we krwi. Tak więc kiedy poziom cukru we krwi obniża się (np. podczas głodówki) semaglutyd zmniejsza wydzielanie insuliny, nie zaburzając wydzielania glukagonu. Ponadto, semaglutyd spowalnia opróżnianie żołądka, co powoduje dłuższe trwanie uczucia sytości i zmniejsza apetyt, prowadząc do mniejszego spożycia kalorii. Dodatkowo, lek przyczynia się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia takich zdarzeń jak udar mózgu czy zawał serca u osób z nadwagą lub otyłością.
Semaglutyd zdobył dużą popularność jako środek wspomagający odchudzanie. Ponieważ pierwszy lek z semaglutydem (Ozempic) oficjalnie przeznaczony był jedynie do leczenia cukrzycy, jego użycie do leczenia nadwagi i otyłości u osób nie chorujących na cukrzycę było tzw. zastosowaniem off-label (umyślnym użyciem leku poza zarejestrowanymi wskazaniami). Z powodu rosnącej liczby doniesień o skuteczności tak stosowanego leku, producent postanowił przeprowadzić badania. Badania kliniczne wykazały, że osoby stosujące semaglutyd rzeczywiście mogą znacząco stracić na wadze. Doprowadziło to do wprowadzenia na rynek oddzielnego produktu leczniczego z semaglutydem pod nazwą Wegovy w dawkach dostosowanych do nowego wskazania. Mechanizmy, które przyczyniają się do utraty wagi, to przede wszystkim spowolnienie opróżniania żołądka oraz wpływ na ośrodki głodu w mózgu. Dzięki temu pacjenci czują się syci przez dłuższy czas, co zmniejsza ich apetyt. Mniejszy apetyt prowadzi do zmniejszonego spożycia kalorii, co jest kluczowym czynnikiem w redukcji masy ciała. Także lepsza kontrola poziomu cukru we krwi, którą zapewnia semaglutyd, może przyczynić się do zmniejszenia gromadzenia tłuszczu.
Warto zaznaczyć, że semaglutyd nie jest magicznym środkiem na odchudzanie. Najlepsze rezultaty osiąga się w połączeniu z odpowiednią dietą i regularną aktywnością fizyczną.
Semaglutyd jest dostępny w różnych postaciach farmaceutycznych, co umożliwia jego dostosowanie do indywidualnych potrzeb pacjentów:
• Zastrzyki podskórne: semaglutyd jest najczęściej stosowany w postaci roztworu do wstrzykiwań, który podaje się podskórnie. Zastrzyki te są zwykle podawane raz na tydzień, co jest wygodne dla pacjentów. Roztwór do wstrzykiwań znajduje się we wstrzykiwaczach (penach) zawierających 4 dawki leku.
• Tabletki: Semaglutyd w formie tabletek doustnych to innowacyjna forma leku, która pozwala pacjentom na przyjmowanie leku bez konieczności wykonywania zastrzyków. Tabletki te są przyjmowane codziennie i mają specjalną powłokę chroniącą substancję czynną przed rozkładem w przewodzie pokarmowym.
Semaglutyd jest dostępny pod kilkoma nazwami handlowymi, w zależności od producenta i wskazań medycznych:
• Ozempic: to pierwszy wprowadzony na rynek lek z semaglutydem w postaci roztworu do wstrzykiwań. Jest stosowany głównie w leczeniu cukrzycy typu 2. Ozempic zdobył dużą popularność dzięki swojej skuteczności w kontroli poziomu glukozy we krwi oraz w redukcji masy ciała.
• Rybelsus: to nazwa handlowa semaglutydu w formie tabletek. Jest to pierwszy doustny analog GLP-1, który został zatwierdzony do leczenia cukrzycy typu 2. Rybelsus umożliwia pacjentom uniknięcie zastrzyków, co może poprawić komfort stosowania leku.
• Wegovy: to nazwa handlowa semaglutydu w wyższych dawkach, przeznaczonych specjalnie do leczenia otyłości. Wegovy został zatwierdzony jako lek wspomagający odchudzanie u osób z BMI 30 kg/m2 (otyłość) lub większym. Może być także stosowany u osób z BMI w przedziale 27 do 30 kg/m2 (nadwaga) jeżeli cierpią na co najmniej jedno schorzenie związane z nieprawidłową masą ciała, np. stan przedcukrzycowy lub cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemię, obturacyjny bezdech senny czy chorobę sercowo-naczyniową. Lek powinien być stosowany w połączeniu z dietą i ćwiczeniami fizycznymi. Niestety ten lek wciąż jest trudno dostępny w Polsce.
Dawkowanie semaglutydu różni się w zależności od wskazania medycznego oraz postaci leku.
W leczeniu cukrzycy typu 2, stosowanie semaglutydu w zastrzykach podskórnych (Ozempic) zazwyczaj zaczyna się od dawki 0,25 mg raz na tydzień przez cztery tygodnie, po czym dawka jest zwiększana do 0,5 mg raz na tydzień. W razie potrzeby dawka może być zwiększona po kolejnych 4 tygodniach do 1 mg raz na tydzień, a po kolejnych 4 tygodniach do maksymalnie 2 mg na tydzień. Dawki większe niż 2 mg na tydzień nie są zalecane w leczeniu cukrzycy.
W przypadku leczenia otyłości, semaglutyd (Wegovy) podawany jest podskórnie w wyższych dawkach. Typowy schemat dawkowania to 0,25 mg raz na tydzień przez cztery tygodnie, następnie 0,5 mg przez kolejne cztery tygodnie, 1 mg przez cztery tygodnie, a następnie 1,7 mg przez cztery tygodnie. Następnie leczenie kontynuuje się dawką podtrzymującą 2,4 mg raz na tydzień. Nie zaleca się stosowania większych dawek.
Leczenie cukrzycy typu 2 za pomocą tabletek (Rybelsus) wymaga odmiennego schematu dawkowania. Lek podawany jest codziennie i w wyższych dawkach. Jest to konieczne ze względu na znacznie ograniczone wchłanianie semaglutydu z przewodu pokarmowego. Szacuje się, że biodostępność leku po podaniu doustnym wynosi około 1%. Tabletki są stosowane początkowo w dawce 3 mg raz dziennie, która po miesiącu jest zwiększana do 7 mg raz dziennie. Po kolejnym miesiącu, dawka może być zwiększona do 14 mg na dobę w zależności od odpowiedzi pacjenta na leczenie. Według producenta nie przeprowadzono badań nad równoważnością podania dwóch tabletek 7 mg zamiast jednej 14 mg, więc takie dawkowanie nie jest zalecane.
Jeżeli semaglutyd (niezależnie od jego postaci) jest dodawany do trwającego już leczenia insuliną lub pochodną sulfonylomocznika, konieczne może być obniżenie dawek tych leków, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia hipoglikemii. W przypadku leczenia skojarzonego z metforminą, inhibitorem SGLT2 (np. empagliflozyna, dapagliflozyna, kanagliflozyna) lub pioglitazonem taka zmiana dawki może nie być konieczna.
Ponieważ głównym obszarem działania semaglutydu jest przewód pokarmowy, to właśnie problemy żołądkowo-jelitowe są najczęściej występującymi działaniami niepożądanymi. Obejmują one nudności, wymioty, wzdęcia, biegunka i zaparcia. Zazwyczaj są łagodne do umiarkowanych i mają tendencję do ustępowania z czasem. Rzadziej mogą pojawić się poważniejsze działania niepożądane, jak np. zapalenie żołądka, choroba refluksowa przełyku lub niedrożność jelit.
W porównaniu z innymi lekami przeciwcukrzycowymi, semaglutyd znacznie rzadziej powoduje zbyt duże obniżenie poziomu cukru we krwi (hipoglikemię). Jest to jednak możliwe, gdy jest on stosowany w połączeniu z pochodną sulfonylomocznika (np. gliklazyd, glipizyd, glimepiryd) lub insuliną. Charakterystyczne objawy hipoglikemii to osłabienie, drżenie rąk, przyspieszona praca serca (tachykardia), zimne poty, “wilczy” głód, ból głowy, senność.
W razie wystąpienia hipoglikemii należy szybko spożyć łatwo przyswajalne cukry proste. Mogą to być specjalne tabletki lub saszetki z glukozą (dostępne w aptekach) ale dobra będzie też łyżka miodu czy słodki sok owocowy.
W rzadkich przypadkach semaglutyd może prowadzić także do zapalenia trzustki, co jest poważnym stanem wymagającym pilnej pomocy medycznej. Jeżeli zaobserwujesz u siebie objawy takie jak uporczywy i silny ból w nadbrzuszu (trwający często ponad dobę), nudności, wymioty i gorączkę, odstaw lek i poszukaj pomocy medycznej. Osoby, które kiedykolwiek przeszły zapalenie trzustki nie powinny stosować semaglutydu.
U niektórych pacjentów leczonych semaglutydem mogą wystąpić reakcje alergiczne, takie jak wysypka, swędzenie, obrzęk twarzy, warg czy języka.
Podczas stosowania semaglutydu należy zachować pewne środki ostrożności. Pacjenci z cukrzycą typu 2 powinni regularnie monitorować poziom glukozy we krwi, aby uniknąć ryzyka hipoglikemii. Dotyczy to zwłaszcza osób, które stosują semaglutyd w połączeniu z insuliną lub pochodnymi sulfonylomocznika, takimi jak gliklazyd (np. Diaprel MR, Gliclada), glipizyd (np. Glibenese GITS, Glipizide BP), glimepiryd (np. Amaryl, Glibetic). Niewskazane dla pacjentów z cukrzycą jest spożywanie alkoholu. Alkohol może wpływać na kontrolę glikemii i zwiększać ryzyko wystąpienia skutków ubocznych, np. hipoglikemii. Także regularne wizyty kontrolne są kluczowe w monitorowaniu skuteczności i bezpieczeństwa terapii.
Ważna jest również dobra współpraca z lekarzem. Pacjenci powinni poinformować swojego lekarza o wszelkich innych schorzeniach, takich jak choroby serca, nerek, trzustki czy wątroby. Przyjmowanie leku zgodnie z zaleceniami dotyczącymi dawkowania i nie przerywanie terapii bez konsultacji z lekarzem (chyba że wystąpią poważne działania niepożądane) pozwolą zmaksymalizować zyski płynące z leczenia. Pamiętajmy, że nawet najnowocześniejszy lek może nie zadziałać, jeżeli nie będziemy stosować go zgodnie z zalecanym dawkowaniem.
Kobiety w ciąży i karmiące piersią nie powinny stosować semaglutydu. Przy planowaniu ciąży należy pamiętać aby odstawić lek na 2 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę, aby upewnić się, że lek został usunięty z organizmu.
Semaglutyd jest nowoczesnym lekiem, który znalazł zastosowanie w leczeniu cukrzycy typu 2 oraz otyłości. Jego mechanizm działania opiera się na kilku kluczowych procesach, takich jak stymulacja wydzielania insuliny, hamowanie wydzielania glukagonu oraz opóźnienie opróżniania żołądka. Choć lek ten może powodować pewne skutki uboczne, jego korzyści zdrowotne są znaczące, zwłaszcza w kontekście poprawy kontroli glikemii i redukcji masy ciała. Ważne jest, aby pacjenci stosujący semaglutyd zachowali środki ostrożności, regularnie monitorowali swoje zdrowie i konsultowali się z lekarzem w przypadku jakichkolwiek wątpliwości. W przypadku wystąpienia poważnych skutków ubocznych, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem i rozważenie zmiany terapii.
Nasze kanały dostępu socialmedia
