Żelazo - normy, badania i interpretacja wyników

Co to jest żelazo?

Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Odgrywa kluczową rolę przede wszystkim w transporcie tlenu, ponieważ wchodzi w skład hemoglobiny znajdującej się w czerwonych krwinkach. Dzięki obecności żelaza możliwe jest przenoszenie tlenu z płuc do wszystkich tkanek organizmu oraz usuwanie dwutlenku węgla.

Żelazo jest także składnikiem mioglobiny, białka obecnego w mięśniach, które magazynuje tlen i umożliwia ich sprawną pracę, zwłaszcza podczas wysiłku fizycznego. Pierwiastek ten uczestniczy również w procesach wytwarzania energii, ponieważ wchodzi w skład wielu enzymów odpowiedzialnych za oddychanie komórkowe i produkcję ATP.

Ma istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, wpływając na koncentrację, pamięć oraz rozwój poznawczy, szczególnie u dzieci. Żelazo wspiera także działanie układu odpornościowego, biorąc udział w mechanizmach obronnych organizmu i pomagając w zwalczaniu infekcji. Ponadto jest niezbędne w procesie tworzenia krwi, gdyż warunkuje prawidłową produkcję czerwonych krwinek w szpiku kostnym.

Zarówno niedobór, jak i nadmiar żelaza mogą być szkodliwe dla zdrowia – jego brak prowadzi do niedokrwistości, osłabienia i zmniejszonej wydolności organizmu, natomiast nadmiar może powodować uszkodzenie narządów, takich jak wątroba, serce czy trzustka.

Kto powinien wykonać badanie poziomu żelaza?

Osoby odczuwające przewlekłe zmęczenie, osłabienie, senność lub zawroty głowy
Osoby z objawami sugerującymi niedokrwistość (anemię), takimi jak bladość skóry, duszność czy kołatanie serca
Kobiety w ciąży oraz kobiety z obfitymi miesiączkami
Dzieci i młodzież w okresie intensywnego wzrostu
Osoby z nieprawidłowymi wynikami morfologii krwi
Osoby z podejrzeniem lub rozpoznaniem niedoboru żelaza
Osoby przyjmujące suplementy żelaza – w celu kontroli leczenia
Osoby z chorobami przewodu pokarmowego, które mogą powodować zaburzenia wchłaniania (np. celiakia, choroby zapalne jelit)
Osoby z przewlekłymi chorobami zapalnymi lub nowotworowymi
Osoby z chorobami wątroby
Osoby z podejrzeniem nadmiaru żelaza lub chorób takich jak hemochromatoza
Wegetarianie i weganie, u których istnieje większe ryzyko niedoboru żelaza

Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

Google 2.png

Kiedy i jak często badać poziom żelaza?

Gdy występują objawy sugerujące niedobór żelaza lub anemię (np. osłabienie, bladość, senność, duszność).
Przy nieprawidłowych wynikach morfologii krwi.
U kobiet w ciąży oraz kobiet z obfitymi miesiączkami.
W trakcie lub po zakończeniu leczenia preparatami żelaza.
Przy chorobach przewodu pokarmowego mogących powodować zaburzenia wchłaniania.
W chorobach przewlekłych, zapalnych lub nowotworowych.
Przy podejrzeniu nadmiaru żelaza (np. hemochromatozy).
W ramach diagnostyki chorób wątroby.

Jak często badać poziom żelaza?

Profilaktycznie u osób zdrowych – zwykle co 1–2 lata, jeśli nie ma objawów,
U kobiet w wieku rozrodczym – częściej, zwłaszcza przy obfitych miesiączkach (np. raz w roku),
U kobiet w ciąży – zgodnie z zaleceniami lekarza, często kilkukrotnie w trakcie ciąży,
Podczas leczenia niedoboru żelaza – kontrolnie co 4–8 tygodni,
Przy chorobach przewlekłych lub zaburzeniach wchłaniania – zgodnie z zaleceniami lekarza,
Przy podejrzeniu lub rozpoznaniu nadmiaru żelaza – regularnie, według indywidualnego planu kontroli.

Jak się przygotować do badania poziomu żelaza?

Zgłoś się na czczo – nie jedz przez 8–12 godzin przed badaniem (można pić wodę).
Wykonaj badanie rano – najlepiej między 7:00 a 10:00, ponieważ poziom żelaza zmienia się w ciągu dnia.
Nie przyjmuj suplementów żelaza ani preparatów wielowitaminowych z żelazem przez 24–48 godzin przed badaniem (chyba że lekarz zaleci inaczej).
Unikaj alkoholu co najmniej 24 godziny przed badaniem.
Nie wykonuj intensywnego wysiłku fizycznego dzień przed badaniem.
Zgłoś personelowi laboratoryjnemu, jeśli przyjmujesz leki (np. hormonalne, przeciwzapalne), ponieważ niektóre z nich mogą wpływać na wynik.
Jeśli badanie jest kontrolne, staraj się wykonywać je o tej samej porze dnia, co poprzednie.

Warto wiedzieć

Poziom żelaza w surowicy jest zmienny i zależny od wielu czynników, dlatego często – dla pełniejszej oceny – lekarz zleca jednocześnie badanie ferrytyny, transferryny oraz TIBC/UIBC.

Normy i interpretacja wyników badania poziomu żelaza

Badanie żelaza w surowicy określa ilość żelaza krążącego aktualnie we krwi.

Normy stężenia żelaza w surowicy (orientacyjne):

Kobiety: około 37–145 µg/dl (6,6–26,0 µmol/l)
Mężczyźni: około 59–158 µg/dl (10,6–28,3 µmol/l)
Dzieci: zakres zależny od wieku (najczęściej 50–120 µg/dl)

Normy mogą różnić się między laboratoriami i są zależne od metody analizy próbki.

Możliwe przyczyny odchyleń od normy:

Niedobór żelaza w diecie ↓
Zwiększone zapotrzebowanie (ciąża, okres wzrostu u dzieci i młodzieży) ↓
Przewlekłe lub ostre krwawienia (np. obfite miesiączki, krwawienia z przewodu pokarmowego) ↓
Zaburzenia wchłaniania w przewodzie pokarmowym (np. celiakia, choroby zapalne jelit) ↓
Stany zapalne i choroby przewlekłe (żelazo obniża się mimo prawidłowych zapasów) ↓
Choroby nerek ↓
Nowotwory ↓
Niedokrwistość z niedoboru żelaza lub niedokrwistość chorób przewlekłych ↓
Nadmierna suplementacja żelaza ↑
Częste przetoczenia krwi ↑
Hemochromatoza (wrodzone przeciążenie żelazem) ↑
Choroby wątroby (np. zapalenie wątroby, marskość) ↑
Zaburzenia rozpadu krwinek czerwonych (hemoliza) ↑
Ostre zatrucie żelazem ↑

Czy wiesz, że...

W organizmie dorosłego człowieka znajduje się średnio 3–4 gramy żelaza – to mniej więcej tyle, ile waży mały gwóźdź.

Około 70% całego żelaza znajduje się w hemoglobinie, dlatego jego niedobór tak szybko wpływa na wydolność organizmu.

Organizm nie potrafi aktywnie usuwać nadmiaru żelaza, dlatego jego nadmiar bywa bardziej niebezpieczny niż niewielki niedobór.

Poziom żelaza we krwi jest najwyższy rano, a najniższy wieczorem – stąd zalecenie wykonywania badania w godzinach porannych.

Niedobór żelaza jest najczęstszym niedoborem pierwiastków na świecie, szczególnie u kobiet i dzieci.

Mózg jest bardzo wrażliwy na niedobór żelaza – jego brak może wpływać na koncentrację i pamięć, nawet bez jawnej anemii.

Powiązane badania – co jeszcze warto zbadać?

Morfologia krwi z rozmazem
Ferrytyna
Transferyna
UIBC
TIBC
Wysycenie transferyny żelazem (TSAT)
CRP / OB
Witamina B12
Kwas foliowy

Artykuły powiązane z badaniem

Morfologia krwi z rozmazem

Anemia - czym jest i jakie ma objawy

Badania w diecie wegańskiej i wegetariańskiej

Aby pośpiech związany z dotarciem do laboratorium nie wpłynął na wyniki badań, zachęcamy do skorzystania z pobrania krwi lub wymazu w domu za pomocą aplikacji Home Lab.