FT4 - normy, badania i interpretacja wyników

Co to jest FT4?

Tyroksyna (T4), która stanowi 80% hormonalnej produkcji tarczycy, krąży we krwi w powiązaniu z białkami nośnikowymi (TBG - thyroxine-binding globulin, TBA - thyroxine-binding albumin), których stężenie zmienia się pod wpływem wielu czynników. Tylko frakcja wolna, mimo że ilościowo bardzo niewielka (0,05% T4), ma czynne działanie. Dlatego jest jednym z kluczowych wskaźników używanych w diagnostyce chorób tarczycy, ponieważ odzwierciedla faktyczny poziom dostępnego i aktywnego biologicznie hormonu.

Rozpoznanie nadczynności tarczycy jest zawsze potwierdzane oznaczeniem TSH, które jest zawsze zmniejszone lub wręcz niewykrywalne, w pierwotnych nadczynnościach tarczycy, tzn. w większości przypadków tej choroby. Oznaczenie wolnej T4 pozwala oszacować nasilenie nadczynności. Stężenie FT4 zwiększa się powyżej 30 ng/l w nadczynności tarczycy bez względu na jej przyczynę (którą może być np. choroba Basedowa, wole guzkowe nadczynne, zapalenie de Quervaina, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy). Gdy stężenie FT4 jest prawidłowe, nadczynność tarczycy określa się jako „subkliniczną” lub „resztkową”. Jeżeli, co jest wyjątkowe, stężenia FT4 i TSH są jednocześnie zwiększone, to należy podejrzewać występowanie:

• gruczolaka przysadki;

• zespołu oporności na hormony tarczycy.

Rozpoznanie niedoczynności tarczycy opiera się na oznaczeniu TSH, którego stężenie zawsze ulega zwiększeniu w pierwotnej niedoczynności tarczycy, występującej najczęściej. Oznaczenie FT4 umożliwia ocenę nasilenia niedoczynności. Stężenie to jest zmniejszone w objawowej niedoczynności tarczycy, lecz prawidłowe w jej postaci subklinicznej. U osób dorosłych pierwotna niedoczynność tarczycy może wynikać ze spontanicznej inwolucji gruczołu tarczowego (o charakterze idiopatycznym, dość często występującej u kobiet), autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (choroba Hashimoto), leczenia dużymi dawkami leków „przeciwtarczycowych” przez dłuższy okres, leczenia litem lub amiodaronem (2% osób leczonych amiodaronem). U dzieci pierwotna niedoczynność tarczycy jest najczęściej spowodowana dysgenezją lub agenezją tarczycy, a w 20% przypadków wrodzonymi zaburzeniami syntezy hormonów o dziedziczeniu autosomalnie recesywnym.

Kto powinien wykonać badanie?

Każdy, kto chce zadbać o swoje zdrowie (raz na 2-3 lata),
Osoby, które mają lub miały w rodzinie przypadki chorób tarczycy,
Pacjenci z chorobami tarczycy,
Osoby z nadwagą i otyłością,
Osoby, które w krótkim czasie zmniejszyły masę ciała mimo prawidłowego apetytu,
Osoby, które zaobserwowały u siebie zaparcia, spowolnienie, obrzęki, zwiększenie masy ciała, osłabienie, zmiany skórne, rozdwajanie się paznokci i włosów, cierpiące na częste uczucie zimna,
Osoby, które zaobserwowały u siebie uderzenia gorąca, nadmierną potliwość,
Osoby cierpiące na częste biegunki,
Osoby z zaburzeniami pracy serca,
Osoby, które zaobserwowały u siebie niepokój, pobudzenie, podenerwowanie,
Osoby, które zaobserwowały u siebie wytrzeszcz oczu,
Osoby chorujące na raka tarczycy w celu monitorowania leczenia,
Osoby z podejrzeniem nadczynności tarczycy, gdy FT3 jest prawidłowe, a stężenie TSH obniżone.

Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

Google 2.png

Kiedy i jak często wykonywać badanie FT4?

Przy podejrzeniu zaburzeń tarczycy:

Objawy niedoczynności tarczycy (np. senność, tycie, sucha skóra, depresja, zimno)
Objawy nadczynności tarczycy (np. nerwowość, chudnięcie, kołatanie serca, potliwość)
Nieregularne cykle miesiączkowe lub problemy z płodnością
Wole (powiększenie tarczycy)
Zaburzenia rytmu serca, szczególnie u osób starszych

W trakcie diagnozowania chorób autoimmunologicznych tarczycy:

Choroba Hashimoto
Choroba Gravesa-Basedowa

Podczas leczenia hormonami tarczycy (np. lewotyroksyną):

Ocena skuteczności leczenia i dostosowanie dawki

W ciąży:

Szczególnie u kobiet z chorobami tarczycy lub w grupie ryzyka (np. z Hashimoto)

Po operacjach tarczycy lub leczeniu jodem radioaktywnym:

Monitorowanie funkcji resztkowej lub zastępczego leczenia

Jak często badać FT4?

Doraźnie – przy pierwszej diagnozie lub podejrzeniu choroby tarczycy
Razem z TSH (i ewentualnie FT3)
W trakcie leczenia niedoczynności tarczycy: 4–8 tygodni po rozpoczęciu lub zmianie dawki lewotyroksyny. Potem co 6–12 miesięcy, jeśli stan jest stabilny
Po leczeniu nadczynności (np. tyreostatyki): co 4–6 tygodni na początku. Rzadziej (np. co 3 miesiące), jeśli poziomy się unormują
W ciąży: na początku ciąży, potem zwykle co 4–6 tygodni
U osób starszych lub z chorobami serca: częstsza kontrola, szczególnie przy wahaniach ciśnienia, rytmu serca lub przy leczeniu

Badanie FT4 powinno być zawsze interpretowane razem z TSH, a w niektórych przypadkach również z FT3 i przeciwciałami (np. anty-TPO).

Jak się przygotować do badania FT4?

Przed pobraniem krwi:

• Pobranie krwi najlepiej wykonać w godzinach porannych (od 7 do 10 rano), na czczo (12 godzin od ostatniego posiłku), po nocnym odpoczynku oraz bez palenia papierosów. U niemowląt i małych dzieci dopuszczalne jest podanie lekkiego posiłku przed pobraniem, o ile lekarz nie zalecił inaczej.

• Nie należy wykonywać wcześniej wysiłku fizycznego, a przed pobraniem krwi odpocząć kilka minut.

• Pacjent powinien powstrzymać się od picia kawy, herbaty oraz napojów słodzonych przez co najmniej 12 godzin przed pobraniem krwi. Przed badaniem wskazane jest wypicie szklanki wody.

• 2-3 dni przed badaniem nie spożywać alkoholu, unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, nie spożywać obfitych posiłków.

• Jeśli pacjent przyjmuje jakieś leki, należy zgłosić to przed pobraniem krwi. Jeśli istnieje taka możliwość, należy wstrzymać się z przyjęciem leków do czasu pobrania krwi.

• Wykonać pobranie krwi przed przyjęciem leków z hormonem tyreotropowym.

• Suplementy zawierające biotynę należy odstawić minimum 7 dni przed badaniem.

Czynniki, które mogą mieć wpływ na wynik badania FT4?

Pora badania: zaleca się wykonanie testu między 7:00 a 10:00 rano, gdyż stężenie FT4 może podlegać naturalnym zmianom w ciągu doby.

Wysiłek fizyczny: zaleca się odpoczywać około 30-40 minut przed pobraniem krwi.

Leki: leczenie heparyną, inhibitory wiązania hormonów.

Normy i interpretacja wyników badania fT4

Orientacyjnie u osób dorosłych wartości te wynoszą (wahają się w zależności od techniki oznaczenia): 12-22 pmol/1 (9-17 ng/1). Współczynnik przeliczeniowy to pmol/1 x 0,8 = ng/1.

Wiek	Norma FT4
Noworodek	11,0-32,0 pmol/l
Niemowlę do 3. m.ż.	11,5-28,3 pmol/l
Niemowlę do 12. m.ż.	11,9-25,6 pmol/l
Dziecko w wieku 1-6 lat	12,3-22,8 pmol/l
Dziecko w wieku 6-11 lat	12,5-21,5 pmol/l
Nastolatkowie 11-20 lat	12,6-21,0 pmol/l
Dorośli	12,0-22,0 pmol/l

Normy w ciąży

Trymestr	Norma FT4
I	11,99-21,89 pmol/l
II	10,46-16,67 pmol/l
III	8,96-17,23 pmol/l
Wynik należy interpretować razem z wynikiem TSH.

Normy mogą różnić się między laboratoriami i są zależne od metody analizy próbki.

Poziom FT4 w surowicy krwi jest znacznie wyższe niż FT3. Na proporcję FT3/FT4 ma wpływ wiele czynników. Aby uniknąć pomyłek w diagnostyce schorzeń, przy badaniu wolnej tyroksyny należy poinformować lekarza o stwierdzonych chorobach, gdyż niektóre z nich mogą wpływać na prawidłową interpretację wyników. Zmiany w proporcjach tych hormonów możliwe są m.in. przy współistniejących chorobach układu sercowo-naczyniowego oraz niedoborze jodu.

Możliwe przyczyny odchyleń od normy wyników badania FT3

Nadczynność tarczycy ↑
Niedoczynność tarczycy ↓
Ciąża ↑
Choroba Gravesa i Basedowa ↑
Choroba Hashimoto (rzadko) ↑
Wole toksyczne wieloguzkowe ↑
Gruczolak toksyczny ↑
Przejściowe zapalenie tarczycy (poporodowe, bezobjawowe, wirusowe, choroba de Quervaina) ↑
Ektopowa tkanka tarczycowa ↑
Nowotwory tarczycy ↑
Guz przysadki wydzielający TSH ↑
Leczenie tyroksyną ↑
Preparaty jodu ↑
Leki: heparyna, glikokortykoidy, propranolol, amiodaron, propylotiouracyl ↑
Kontrast ↑
Choroba Hashimoto ↓
Atroficzne zapalenie tarczycy ↓
Infekcje tarczycy ↓
Wrodzone defekty syntezy hormonów ↓
Choroby przysadki z niedoborem TSH ↓
Zespoły pozatarczycowe (ostre i przewlekłe choroby niezwiązane z tarczycą) ↓
Guz przysadki ↓
Amyloidoza ↓
Agenezja lub hipoplazja tarczycy ↓
Wole Riedla ↓
Autoprzeciwciała przeciw tarczycy ↓
Radioterapia tarczycy i szyi ↓
Pooperacyjna niedoczynność (w tym wcześniejsze leczenie tyreotoksykozy) ↓
Niedobór jodu ↓
Leki: lit, jod ↓
Nieprawidłowe dawkowanie tyroksyny ↓

Czy wiesz, że...

Mózg bardzo źle znosi niski poziom FT4. Tyroksyna jest absolutnie kluczowa dla prawidłowego rozwoju mózgu u płodu i niemowlęcia. Wrodzony niedobór FT4 (niedoczynność tarczycy) prowadzi do nieodwracalnych zaburzeń rozwoju intelektualnego – dlatego noworodkom rutynowo oznacza się poziom TSH i FT4.

Powiązane badania – co jeszcze warto zbadać?

TSH
fT3
anty-TPO
anty-TG
TRAB
Prolaktyna

Sprawdź, jakie badania warto wykonać razem z badaniem poziomu FT4!

Artykuły powiązane z badaniem

Diagnostyka chorób tarczycy

Badania laboratoryjne w ciąży

Aby pośpiech związany z dotarciem do laboratorium nie wpłynął na wyniki badań, zachęcamy do skorzystania z pobrania krwi lub wymazu w domu za pomocą aplikacji Home Lab.