## **W czasie ciąży dochodzi do wielu zmian anatomicznych i biochemicznych, które mają pomóc kobiecie ciężarnej w adaptacji jej ciała do wymogów związanych ze wzrostem płodu oraz w przygotowaniu do porodu. Anatomiczne zmiany związane są przede wszystkim z rosnącą macicą, która wpływa na postawę kobiety ciężarnej przesuwając ciężar ciała do przodu. Zmienia ona także ustawienie stóp, kolan, miednicy oraz wszystkich odcinków kręgosłupa.**

Warto więc zadbać o zdrowy ruch w ciąży, by zapobiec dolegliwościom bólowym związanymi ze zmianami anatomicznymi. Jeszcze więcej zmian zachodzi we wnętrzu organizmu. Już od pierwszych dni ciąży uruchamiają się procesy, które mają przygotować ciało kobiety na kolejnych 9 miesięcy. Wiele tych zmian można monitorować za pomocą badań laboratoryjnych.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, poszczególne badania powinny zostać wykonane w określonych tygodniach ciąży. Harmonogram ten dotyczy zdrowych kobiet, u których ciąża przebiega bez powikłań. Standardy określają świadczenia, takie jak, m.in. badania położnicze, ocenę ruchu płodów czy wykonywanie USG. **W zakresie badań diagnostycznych** - laboratoryjnych harmonogram jest następujący:

![Tabelka - badania w ciąży.png](/uploads/Tabelka_badania_w_ciazy_07f83631b0.png)


### **Jakich zmian możemy się spodziewać w tych badaniach?**

#### **Morfologia krwi** 

Jedno z podstawowych badań, które w czasie ciąży należy wykonać kilkukrotnie. W przebiegu ciąży zwiększa się objętość krwi krążącej. Początkowo wzrost objętości osocza wynosi ok. 15% aż do 45% w 3 trymestrze. Ilość czerwonych krwinek również się zwiększa, ale tylko o około 20%, czyli nie rekompensuje wzrostu objętości krwi krążącej. Dochodzi wtedy do tzw. **fizjologicznej anemii ciężarnych**, czyli spadku stężenia hemoglobiny do wartości <12 g/dl. Inne fizjologiczne zmiany w morfologii w przebiegu ciąży to **wzrost leukocytozy**, czyli ilości białych krwinek do 16 tys/µl oraz **spadek płytek krwi** o około 10% w porównaniu do wartości sprzed ciąży.

![Badania laboratoryjne w ciąży - blog (1).png](/uploads/Badania_laboratoryjne_w_ciazy_blog_1_70b18d49d7.png)

#### **Badanie ogólne moczu**

W związku ze zwiększoną objętością osocza oraz wysokim stężeniem progesteronu i estrogenów, dochodzi do zwiększenia przepływu krwi przez nerki o nawet 50%. Nerki zwiększają swoją objętość o 30%, a pęcherz jest uciskany przez rosnącą macicę. To wszystko prowadzi do **częstomoczu** i częstych wizyt kobiety ciężarnej w toalecie. W badaniu ogólnym możemy spodziewać się następujących zmian, które są fizjologiczne i **nie powinny niepokoić**:
- obecność glukozy
- obecność białka (do 300 mg/dobę)
- wzrost pH moczu 
- spadek ciężaru właściwego 
- wzrost wydalania z moczem kwasu moczowego, wapnia, magnezu, szczawianów, aminokwasów 

![Badania laboratoryjne w ciąży - blog (2).png](/uploads/Badania_laboratoryjne_w_ciazy_blog_2_e4da4f6875.png)

#### **Stężenie glukozy na czczo oraz w doustnym teście obciążenia glukozą**

W ciąży zmienia się metabolizm węglowodanów, dochodzi do **fizjologicznej insulinooporności**, a co za tym idzie do zwiększonego stężenia glukozy we krwi (hiperglikemii). Może to spowodować wystąpienie **cukrzycy u kobiety ciężarnej** lub rozregulowania i powikłania cukrzycy zdiagnozowanej przed ciążą. Glukoza przechodzi przez łożysko więc zwiększone jej stężenie we krwi matki wiąże się ze zwiększonym stężeniem glukozy u płodu. Prowadzi to do przyspieszonego wzrastania płodu co może wywołać powikłania takie jak urazy położnicze, wielowodzie i stan przedrzucawkowy. Dodatkowo występowanie cukrzycy u matki zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy u dziecka. Dlatego tak ważna jest kontrola glikemii w czasie ciąży.

**Dla kobiet w ciąży zakres referencyjny glukozy na czczo wynosi** 	**< 92 mg/dl (5,1 mmol/l)**
Zakres referencyjny w 60 minucie po obciążeniu 75 g glukozy: 		< 180 mg/dl (10 mmol/l)
Zakres referencyjny w 120 minucie po obciążeniu 75 g glukozy 		< 153 mg/dl (8,5 mmol/l)

Wartości te są inne niż dla reszty populacji i rzadko są podawane na raportach z wyników badań, dlatego wynik zawsze warto skonsultować z lekarzem i nie martwić się na zapas.

![Badania laboratoryjne w ciąży - blog (3).png](/uploads/Badania_laboratoryjne_w_ciazy_blog_3_56e1a95ec7.png)

## Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

[![button (8).png](/uploads/button_8_2a6a705af0.png)](https://homelab24.pl/)
 
![Google 2.png](/uploads/Google_2_9ccaf47f03.png)

#### **Diagnostyka zakażeń wirusowych**

**Toksoplazmoza** – choroba odzwierzęca wywołana przez pierwotniaki _Toxoplasma gondii_. Jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób pasożytniczych u człowieka. Jej przebieg jest zazwyczaj bezobjawowy, czasem występują objawy grypopodobne. Ryzyko zakażenia płodu rośnie z wiekiem ciąży: 6% w I trymestrze, 40% w II trymestrze, 72% w III trymestrze. Natomiast ryzyko rozwoju wad wrodzonych w przypadku zakażenia jest największe na początku ciąży. W przypadku zakażenia we wczesnym okresie ciąży może dojść do rozwoju u płodu zapalenia siatkówki i naczyniówki oka, zwapnień śródmózgowych oraz małogłowia lub wodogłowia.

**Różyczka** – choroba wywołana przez wirusa różyczki, do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową. Podobnie jak w przypadku toksoplazmozy, ryzyko zakażenia płodu zwiększa się wraz z rozwojem ciąży natomiast najpoważniejsze powikłania występują przy zakażeniu w I trymestrze. Do powikłań należą poronienia, wady narządu wzroku, wady serca i wady narządu słuchu. W 1988 roku wprowadzono w Polsce obowiązek szczepienia dziewcząt przeciwko wirusowi różyczki dzięki czemu choroba ta jest bardzo rzadka (w 2020 roku w Polsce odnotowano tylko 98 przypadków).

**VDRL (kiła)** – układowa choroba zakaźna wywołana przez zakażenie krętkiem bladym _Treponema pallidum_. Do zakażenia dochodzi przez kontakt seksualny z osobą zakażoną lub bezpośredni kontakt z materiałem zakaźnym. W przypadku zakażenia płodu przez ciężarną mówimy o kile wrodzonej. Ryzyko transmisji krętka zwiększa się wraz z rozwojem ciąży, ale ciężkość objawów u płodu jest największa w przypadku zakażenia we wczesnej ciąży. Kiła może być przyczyną poronienia, wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu, obumarcia płodu, porodu przedwczesnego i urodzenia dziecka z kiłą wrodzoną.

**HIV** – ludzki wirus niedoboru odporności, który upośledza funkcję układu immunologicznego i zwiększa ryzyko ciężkich infekcji. Zakażona kobieta może zarazić płód drogą przezłożyskową oraz podczas karmienia piersią. Czynniki takie jak wysoki poziom RNA wirusa u matki, procedury inwazyjne u ciężarnej, procedury inwazyjne w trakcie porodu czy współistniejąca infekcja bakteryjna u matki zwiększają ryzyko transmisji wirusa do płodu. Ryzyko infekcji płodu po ekspozycji matki maleje wraz z czasem trwania ciąży. Innymi czynnikami, które zmniejszają ryzyko zakażenia dziecka to wdrożenie intensywnej terapii retrowirusowej, zaplanowane cięcie cesarskie oraz unikanie karmienia piersią.

**HCV** – wirus zapalenia wątroby typu C. Większość zakażonych osób (nawet 75%) nie wykazuje objawów jednak choroba może przejść w postać przewlekłą, której skutkami są zapalenie i marskość wątroby oraz pierwotny rak wątroby. W przypadku zakażonej ciężarnej, ryzyko transmisji wirusa na płód wynosi ok. 20%. Największe ryzyko zakażenia płodu występuje w trzecim trymestrze ciąży a poród przez cesarskie cięcie oraz unikanie karmienia piersią nie zmniejszają tego ryzyka.

**HBS antygen** – oznaczanie antygenu powierzchniowego **wirusa zapalenia wątroby typu B** (HBV). Objawy zakażenia to zmęczenie, ból po prawej stronie podbrzusza czy zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Większość zakażeń ma postać ostrą, a postać przewlekła dotyczy 10-15% przypadków. U ciężarnej z ostrym WZW typu B może dojść do przedwczesnego porodu. W przypadku dodatniego wyniku HBs u kobiety w ciąży warto wykonać antygen HBe, ponieważ obecność tego antygenu wiąże się z największym ryzykiem transmisji wirusa na płód. 90% dzieci z wrodzonym HBV staje się nosicielami tego wirusa, czyli nie mają objawów choroby, ale są zaraźliwe dla otoczenia.  Do zakażenia płodu dochodzi najczęściej w czasie porodu przez kontakt dziecka z wydzieliną dróg rodnych matki, rzadziej przez łożysko.

![Badania laboratoryjne w ciąży - blog (4).png](/uploads/Badania_laboratoryjne_w_ciazy_blog_4_a9a58a012e.png)

#### **TSH**

**Hormony tarczycy** są bardzo ważne dla prawidłowego przebiegu ciąży i rozwoju dziecka, dlatego oznaczenie TSH wykonuje się na samym początku ciąży, aby jak najszybciej rozpoznać ewentualną niedoczynność tarczycy i wdrożyć leczenie. Niedobór hormonów tarczycy może prowadzić do nieprawidłowego rozwoju płodu ze szczególnym uwzględnieniem układu nerwowego co może objawiać się dyskretnym obniżeniem IQ dziecka lub nawet głębokim deficytem inteligencji. Oprócz tego niedoczynność tarczycy bywa przyczyną nadciśnienia tętniczego ciążowego i stanu przedrzucawkowego, poronień i przedwczesnych porodów. **W polskich zaleceniach za prawidłowe stężenie TSH w ciąży przyjmuje się wartość <2,5 mIU/l**. Warto też pamiętać, że w I trymestrze może dochodzić do fizjologicznej, przejściowej nadczynności tarczycy czyli obniżonego stężenia TSH.

![Badania laboratoryjne w ciąży - blog (5).png](/uploads/Badania_laboratoryjne_w_ciazy_blog_5_8368162f52.png)


### **Jakich zmian możemy się spodziewać w innych badaniach laboratoryjnych u kobiet ciężarnych?**

![Tabelka - inne badania w ciąży.png](/uploads/Tabelka_inne_badania_w_ciazy_6e7d322565.png)


#### Pamiętajcie, że większość wymienionych badań możecie wykonać w domowym zaciszu dzięki aplikacji Home Lab. Pobranie wykona nasz wykwalifikowany personel medyczny. Home Lab zapewnia każdej ciężarnej komfort i bezpieczeństwo. Przyszła mama nie musi już tracić czasu na dojazdy do laboratorium narażając się na ryzyko zasłabnięcia czy zachorowania na chorobę zakaźną przez kontakt z innymi pacjentami.


[![button (5).png](/uploads/button_5_a47089a86b.png)](https://homelab24.pl/)

W czasie ciąży dochodzi do wielu zmian anatomicznych i biochemicznych, które mają pomóc kobiecie ciężarnej w adaptacji jej ciała do wymogów związanych ze wzrostem płodu oraz w przygotowaniu do porodu. Anatomiczne zmiany związane są przede wszystkim z rosnącą macicą, która wpływa na postawę kobiety ciężarnej przesuwając ciężar ciała do przodu. Zmienia ona także ustawienie stóp, kolan, miednicy oraz wszystkich odcinków kręgosłupa.

Badania laboratoryjne w ciąży - co powinniście wiedzieć

## **Badanie cytologiczne (wymaz cytologiczny) to skuteczna metoda wykrywania stanów przednowotworowych oraz nowotworowych raka szyjki macicy. Niestety, Polska znajduje się na pierwszym miejscu w Europie pod względem zachorowalności na raka szyjki macicy. Szacuje się, że blisko 50% kobiet, u których wykryto nowotwór, nie wykonywała regularnie badania cytologicznego. Pierwszą cytologię powinno się wykonać po 21 roku życia bądź wcześniej, jeżeli już rozpoczęto współżycie seksualne.**

Głównym czynnikiem ryzyka jest przewlekłe zakażenie **wirusem brodawczaka ludzkiego** (HPV, _Human papillomavirus_). Dla przypomnienia: **HPV** objawia się kłykcinami, które przekształcają się w białe kalafiorowate twory. Można je zlokalizować są w okolicach narządów płciowych, odbytu. Występują też 
w jamie ustnej, w gardle.  Do zakażeń dochodzi głównie przez kontakty seksualne, a infekcja może przebiegać w zróżnicowany sposób. Niestety często zakażenia HPV (zwłaszcza typami onkogennymi wirusa) mogą być powodem zakażeń przewlekłych, które są przyczyną poważnych chorób o podłożu nowotworowym.

![2.png](/uploads/2_a5e784fc00.png)

### **Czynniki mogące zwiększyć ryzyko rozwoju raka:**

•	wczesna inicjacja seksualna,

•	wielu partnerów seksualnych,

•	duża ilość porodów,

•	zakażenie inną chorobą przenoszoną drogą płciową ([Program profilaktyki raka szyjki macicy (cytologia) - Ministerstwo Zdrowia - Portal Gov.pl (www.gov.pl)](link)https://pacjent.gov.pl/program-profilaktyczny/profilaktyka-raka-szyjki-macicy)

•	wiek powyżej 60 lat,

•	osłabiony układ odpornościowy,

•	palenie papierosów.

### **Jak należy przygotować się do badania cytologicznego?**

•	nie należy zgłaszać się podczas krwawienia miesięcznego,

•	zaleca się umawiać kilka dni po ustaniu krwawienia, pomiędzy 10 a 18 dniem cyklu miesięcznego,

•	niewskazane jest współżycie seksualne na 48h przed badaniem,

•	przed badaniem należy pamiętać o higienie miejsc intymnych.

## Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

[![button (8).png](/uploads/button_8_2a6a705af0.png)](https://homelab24.pl/)
 
![Google 2.png](/uploads/Google_2_9ccaf47f03.png)

Wyróżnia się dwie techniki badania cytologicznego: cytologia klasyczna i cytologia na podłożu płynnym, czyli **LBC** (_Liquid Based Cytology_).

**Cytologia klasyczna** to technika, w której szczoteczka cytologiczna z wymazem pobranym z szyjki macicy jest przenoszona do szczelnego pojemnika. Wymaz przenoszony jest na szkiełko mikroskopowe, 
a następnie barwiony i oceniany pod mikroskopem przez cytologa oraz patomorfologa.

**Cytologia LBC** (Liquid Based Cytology) to metoda, w której wymaz pobrany na szczoteczkę cytologiczną z szyjki macicy pobierany jest bezpośrednio do pojemnika ze specjalnym płynem. 


### **Co odróżnia cytologię na podłożu płynnym od cytologii klasycznej?** 

Duży odsetek złej jakości wymazów cytologicznych nakłonił specjalistów do poszukania lepszej metody. W cytologii płynnej, dzięki bezpośredniemu umieszczeniu wymazu w płynie do analizy, trafia 100% materiału pobranego od pacjentki, zmniejsza się odsetek niesatysfakcjonujących wyników, a zatem zwiększa prawdopodobieństwo wykrycia nieprawidłowych komórek. 

Metoda ta charakteryzuje się **najwyższą czułością diagnostyczną w detekcji stanów przednowotworowych**. Rekomendowana jest przez grupy ekspertów powołanych przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w 2006 roku, Prezesa Polskiego Towarzystwa Patologów (2012r.) oraz Polską Koalicję na Rzecz Walki z Rakiem Szyjki Macicy (2012r.). 

**W cytologii klasycznej, po przeniesieniu preparatu na szkiełko, nie ma możliwości wykonania powtórnego oznaczenia, co wiąże się z koniecznością ponownego wezwania pacjentki na wymaz**.  W cytologii płynnej podczas jednego pobrania możliwe jest wykonanie rozszerzonej diagnostyki m.in na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Dysponując tą wiedzą lekarz znacznie szybciej może podjąć ewentualne leczenie. W cytologii klasycznej nie ma możliwości wykonania dodatkowych testów.

*Literatura dostępna u Autora. 

*** 

#### Pamiętajcie, że w Home Lab macie możliwość wykonania badań w kierunku chorób wenerycznych. Pobranie odbędzie się delikatnie i dyskretnie w domowym zaciszu dzięki naszym wykwalifikowanym mobilnym Osobom Pobierającym. Skorzystaj z 10% zniżki na badania w kierunku wirusa HPV, chlamydii, wirusa HIV oraz kiły wpisując do koszyka kod ROMAN10 *

Promocja trwa do końca sierpnia.

[![button (5).png](/uploads/button_5_a47089a86b.png)](https://homelab24.pl/)

_*Przedstawiona oferta cenowa ma charakter informacyjny, nie stanowi oferty handlowej w rozumieniu Art.66 par.1 Kodeksu Cywilnego._





Badanie cytologiczne (wymaz cytologiczny) to skuteczna metoda wykrywania stanów przednowotworowych oraz nowotworowych raka szyjki macicy. Niestety, Polska znajduje się na 
1. miejscu w Europie pod względem zachorowalności na raka szyjki macicy. Sprawdź, którą cytologię wybrać!

Czy należysz do grupy ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy?

## Lipidogram to jedno z najczęściej zlecanych badań. Jest powszechne, łatwo dostępne i wykonywane w praktycznie każdym laboratorium diagnostycznym. Służy do oceny gospodarki lipidowej oraz wchodzi w skład oceny ryzyka sercowo-naczyniowego czyli prawdopodobieństwa wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej lub zgonu z jej powodu. Badanie to obejmuje oznaczenie stężenia następujących parametrów we krwi: cholesterol całkowity, cholesterol frakcji LDL, cholesterol frakcji HDL, cholesterol frakcji nie-HDL oraz triglicerydów.

**Cholesterol całkowity** dostarczamy do organizmu wraz z pożywieniem (ok. 30%) lub syntetyzowany jest w wątrobie oraz w mniejszych ilościach w jelitach (ok. 70%). Mimo złej sławy, cholesterol to składnik niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. 

**Pełni następujące funkcje:**
- stanowi substrat do syntezy hormonów steroidowych tj. aldosteron, progesteron, estrogen, testosteron
- jest potrzebny do syntezy kwasów żółciowych
- jest składnikiem budulcowym błon komórkowych we wszystkich narządach i tkankach.

Zalecane stężenie cholesterolu całkowitego w surowicy krwi wynosi 114 – 190 mg/dl (3,0 – 4,9 mmol/l).

Problemem jest jednak powszechnie występujący nadmiar cholesterolu we krwi. Badanie NATPOL 2011 wykazało, że w polskiej populacji około 55% osób (odsetek dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn) ma **hipercholesterolemię**. Jeśli w organizmie jest zbyt dużo cholesterolu, który nie zostanie wykorzystany do syntezy hormonów i błon komórkowych, jego nadmiar odkłada się w formie **blaszek miażdżycowych** na ścianach naczyń krwionośnych. Blaszki zmniejszają średnicę naczynia utrudniając przepływ krwi a ostatecznie mogą doprowadzić do twardnienia naczyń (miażdżyca), powodując choroby serca lub udar.

![Lipidogram (2).png](/uploads/Lipidogram_2_eb4c3df89d.png)

**Cholesterol frakcji LDL**, nazywany potocznie „złym cholesterolem”, lipoproteina o małej gęstości (_Low Density Lipoprotein_). LDL odpowiada za transport cholesterolu z wątroby do mięśni i innych tkanek organizmu. Jego nadmiar odkłada się w ścianach naczyń krwionośnych co sprzyja rozwojowi miażdżycy i innych chorób sercowo naczyniowych. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, **osiągnięcie prawidłowego stężenia cholesterolu LDL jest najważniejszym celem terapii zaburzeń lipidowych**, ponieważ zmniejsza to ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych nawet u co 2 pacjenta! Docelowe (czyli takie, które chcemy osiągnąć przez zmianę trybu życia lub przez leczenie) stężenie tej lipoproteiny nie jest jednakowe dla wszystkich, lecz zależy od ryzyka wyznaczonego za pomocą **skali SCORE**, która określa ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w ciągu kolejnych 10 lat. Skala bierze pod uwagę wiek, płeć, palenie tytoniu oraz wartość ciśnienia skurczowego i na tej podstawie grupuje pacjentów do jednej z kategorii: bardzo duże, duże, umiarkowane i małe ryzyko. Biorąc pod uwagę dodatkowe czynniki ryzyka, wyodrębniono także ryzyko ekstremalne. 

**Docelowe  stężenie cholesterolu frakcji LDL dla poszczególnych grup jest następujące:**
- ryzyko ekstremalne	 <40 mg/dl (1mmol/l)
- bardzo duże 		<55 mg/dl (1,4 mmol/l)
- duże 			<70 mg/dl (1,8 mmol/l)
- umiarkowane 		<100 mg/dl (2,6 mmol/l)
- małe 			<115 mg/dl (3,0 mmol/l) 

W laboratoriach diagnostycznych stężenie cholesterolu frakcji LDL (LDL-C) jest zazwyczaj wyliczane ze wzoru Friedewalda wykorzystującego stężenie cholesterolu całkowitego (Chol-C), cholesterolu frakcji HDL (HDL-C) i triglicerydów (TG). 

LDL-C = Chol-C – HDL-C – TG/5		mg/dl
LDL-C = Chol-C – HDL-C – TG/2,2	mmol/l

**Oznaczanie LDL metodami bezpośrednimi nie jest konieczne i ma znaczenie właściwie tylko naukowe.** Warto pamiętać, że wzoru Friedewalda do wyliczenia LDL można używać tylko do wartości triglicerydów <400 mg/dl (4,5 mmol/l). W takim przypadku można rozważyć oznaczenie LDL metodą bezpośrednią.

## Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

[![button (8).png](/uploads/button_8_2a6a705af0.png)](https://homelab24.pl/)
 
![Google 2.png](/uploads/Google_2_9ccaf47f03.png)

**Cholesterol frakcji HDL**, nazywany potocznie „dobrym cholesterolem”, lipoproteina o dużej gęstości (_High Density Lipoprotein_). Tak jak napisano wyżej, LDL transportuje cholesterol z wątroby do tkanek natomiast HDL działa w odwrotnym kierunku. Chroni organizm przed rozwojem miażdżycy, ponieważ transportuje  nadmiar cholesterolu z tkanek do wątroby gdzie może być przetworzony i usunięty z organizmu. Zalecane stężenie cholesterolu frakcji HDL w surowicy krwi  wynosi >40 mg/dl (1,0 mmol/l) dla mężczyzn i >45 mg/dl (1,2 mmol/l) dla kobiet. 

Istnieje wiele badań, które potwierdzają, że wraz ze wzrostem stężenia cholesterolu HDL, zmniejsza się ryzyko sercowo-naczyniowe oraz że frakcja ta ma działanie przeciwzapalne. 

**Cholesterol nie-HDL**, czyli cholesterol frakcji innej niż lipoproteiny o dużej gęstości (HDL-C). Wylicza się go ze wzoru:	 	

nie-HDL-C = Chol-C – HDL-C 		mg/dl lub mmol/l

nie-HDL-C odzwierciedla pulę cholesterolu aterogennego, czyli tego „złego” (VLDL i LDL). Ten prosty do wyliczenia parametr jest bardzo dobrym wykładnikiem ryzyka sercowo-naczyniowego, w szczególności u pacjentów ze stężeniem triglicerydów >400 mg/dl gdy nie można wyliczyć stężenia choleterolu LDL ze wzoru Friedewalda. Docelowe stężenie nie-HDL-C, podobnie jak LDL-C zależy od ryzyka sercowo-naczyniowego:
- ekstremalne		 <70 mg/dl (1,8 mmol/l) 
- bardzo duże		 <85 mg/dl (2,2 mmol/l)
- duże 			 <100 mg/dl (2,6 mmol/l)
- umiarkowane		 <130 mg/dl (3,4 mmol/l) 

**Triglicerydy (trójglicerydy)** to źródło i magazyn energii dla organizmu, są też głównym składnikiem adipocytów (komórek tłuszczowych) a co za tym idzie tworzą warstwę chroniącą organizm przed utratą ciepła.  Powstają przede wszystkim w wątrobie, w mniejszych ilościach w podskórnej tkance tłuszczowej oraz w jelicie cienkim, dostarczamy je również z pożywieniem. 

Zalecane stężenie triglicerydów w surowicy krwi wynosi <150 mg/dl (<1,7 mmol/l). Badanie NATPOL 2011 ujawniło, że zwiększone stężenie triglicerydów we krwi ma ok. 28% mężczyzn i 14% kobiet polskiej populacji.

**Hipertriglicerydemia** prowadzi do chorób układu sercowo-naczyniowego, przewlekłego stanu zapalnego oraz wzrostu umieralności ogólnej. Dodatkowo bardzo wysokie stężenia triglicerydów (>1000 mg/dl , >11.30 mmol/l) mogą prowadzić do ostrego zapalenia trzustki.

### Kiedy warto wykonać oznaczenie lipidogramu?

- jeśli w rodzinie występują przedwczesne choroby układu sercowo-naczyniowego
- u chorych na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, otyłość
- u osób z objawami chorób układu sercowo-naczyniowego
- u osób ze stwierdzonymi blaszkami miażdżycowymi w tętnicach wieńcowych i/lub szyjnych
- profilaktycznie u mężczyzn >40 r.ż. i kobiet >50 r.ż.

### Czy rzeczywiście trzeba być na czczo? 

Jesteśmy przyzwyczajeni do tego, że na badania krwi trzeba stawić się koniecznie rano i na czczo. Dla wielu parametrów jest to niezbędne, jednak zgodnie ze stanowiskiem EAS (European Atherosclerosis Society) oraz EFLM (European Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine) z 2016 roku dopuszczalne jest oznaczenie lipidogramu nie na czczo! Po posiłku dochodzi do nieznacznego wzrostu stężenia triglicerydów, jednak wzrost ten nie zmienia klinicznej interpretacji wyniku. Oznaczenie na czczo warto rozważyć, gdy w oznaczeniu nie na czczo stężenie triglicerydów wynosi >400 mg/dl, co uniemożliwia wyliczenie LDL-C ze wzoru Friedewalda.

Podsumowując, zaburzenia przemiany lipidów są bardzo rozpowszechnionym i jednocześnie źle kontrolowanym czynnikiem ryzyka choroby sercowo-naczyniowej w Polsce. Wraz z nałogiem palenia tytoniu, cukrzycą typu 2, nadciśnieniem tętniczym, nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi i niewystarczającą aktywnością fizyczną należą do głównych, modyfikowalnych czynników ryzyka miażdżycy i jej głównych powikłań, takich jak choroba niedokrwienna serca, udar mózgu i choroba tętnic obwodowych. Niestety, siedzący tryb życia, epidemia nadwagi i otyłości, którą pogłębiła epidemia koronawirusa, przyczyniają się do wzrostu zaburzeń lipidowych. Warto wykonać to proste badanie i dążyć do docelowych stężeń, ponieważ dzięki temu możemy dosłownie wydłużyć sobie życie!

*Literatura dostępna u autora

***

#### Aby pośpiech związany z dotarciem do laboratorium nie wpłynął na wyniki badań, zachęcamy do skorzystania z pobrania krwi lub wymazu w domu za pomocą aplikacji Home Lab.

[![button (5).png](/uploads/button_5_a47089a86b.png)](https://homelab24.pl/)

Lipidogram to jedno z najczęściej zlecanych badań. Jest powszechne, łatwo dostępne i wykonywane w praktycznie każdym laboratorium diagnostycznym. Służy do oceny gospodarki lipidowej oraz wchodzi w skład oceny ryzyka sercowo-naczyniowego. Sprawdź, jakie parametry wchodzą w jego skład!

Lipidogram – proste badanie o dużym znaczeniu

## **Nadchodzi lato a wraz z nim spędzanie wolnego czasu na działkach i wycieczki do lasów. Razem z tą piękną porą roku wraca temat boreliozy – choroby odkleszczowej, której konsekwencje zdrowotne mogą być bardzo poważne. Czy naprawdę powinniśmy obawiać się spacerów po naszych polskich lasach? Jak wygląda diagnostyka boreliozy? Jakie są objawy tej choroby?**

Borelioza, a właściwie borelioza z Lyme (tak brzmi pełna nazwa choroby) to wielonarządowa choroba wywołana przez krętki _Borrelia burgdorferi_, przenoszone przez kleszcze _Ixodes_, której obraz kliniczny wiąże się z zajęciem skóry, układu nerwowego, stawów i serca. 

![Borelioza (1).png](/uploads/Borelioza_1_b30f4e06f2.png)

### **Proces zakażenia**

Do zakażenia dochodzi w wyniku ukąszenia przez zakażonego kleszcza. Ryzyko zainfekowania zależy od regionu geograficznego i jest bardzo zróżnicowane. Polska należy do krajów o średnim i wysokim wskaźniku zakażenia kleszczy _Ixodes_ ricinus krętkami _B. burgdorferi_. Najwyższe współczynniki zapadalności na boreliozę notuje się w Polsce północno-wschodniej, tj. w województwie podlaskim, warmińsko-mazurskim, lubelskim i podkarpackim. Najniższe wartości notuje się w województwie wielkopolskim (dane z 2018 roku). W ostatnich latach zauważa się wzrost zapadalności na boreliozę. Spowodowane jest to zmianami klimatycznymi, które wydłużają okres żerowania kleszczy. Wykrywalność natomiast wzrasta dzięki rozwojowi diagnostyki i świadomości społeczeństwa na temat tej choroby. 

**Pamiętajmy jednak, że nie wszystkie kleszcze są zakażone a ukłucie przez kleszcza nie jest jednoznaczne z zachorowaniem!** W zależności od regionu odsetek zakażonych kleszczy waha się od kilku do kilkunastu procent. Bakterie _Borrelia_ bytują w jego jelicie i dopiero w momencie gdy kleszcz zaczyna się żywić (tzn. gdy nas ukąsi), namnażają się i przedostają się do gruczołów ślinowych kleszcza. Proces wędrówki bakterii z jelita do gruczołów ślinowych trwa około 20 godzin od momentu gdy kleszcz przyczepi się do swojego żywiciela. To oznacza, że **jeśli usuniemy kleszcza w ciągu 24 godzin od ukąszenia, ryzyko zakażenia bakterią _B. burgdorferi_ wynosi 0%!** Ryzyko zwiększa się z każdą kolejną dobą, gdy kleszcz pozostaje w ciele żywiciela (ok. 10% po 48 godzinach, ok. 80% po 72 godzinach). Dlatego bardzo ważne jest, aby po każdej wizycie w lesie, na działce, nad jeziorem czy w innym miejscu bytowania kleszczy, obejrzeć dokładnie całe ciało i sprawdzić czy żaden nas nie ukąsił.

**Jeśli dojdzie do ukłucia, zaleca się jak najszybsze usunięcie kleszcza w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa zakażenia krętkami _Borrelia_.** Nie należy go zgniatać, smarować tłuszczem czy ściskać, ponieważ takie działania prowadzą do zwiększenia ilości wymiocin i śliny kleszcza czyli zwiększają prawdopodobieństwo zakażenia. W czasie usuwania kleszcza należy uważać, aby nie pozostawić w skórze jego fragmentów. W tym celu najlepiej użyć specjalnych kleszczołapek dostępnych w aptekach.

Po jednorazowym ukąszeniu nie ma konieczności aby zgłaszać się do lekarza, jednak powinniśmy pozostać czujni i obserwować czy nie wystąpią niepokojące objawy tj. rumień wędrujący czy ogólne złe samopoczucie.

## Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

[![button (8).png](/uploads/button_8_2a6a705af0.png)](https://homelab24.pl/)
 
![Google 2.png](/uploads/Google_2_9ccaf47f03.png)



### **Wczesne objawy boreliozy**

**Rumień wędrujący** (_Erythrema migrans_) jest charakterystycznym wczesnym objawem i pojawia się w ciągu 3 - 30 dni od zakażenia. Występuje u 80% zakażonych osób i jest klinicznym dowodem boreliozy z Lyme. Jest tu rumień, który szybko powiększa się obwodowo, często ma przejaśnienie w środku. Po zaobserwowaniu rumienia należy udać się do lekarza. W takim przypadku diagnostyka laboratoryjna nie jest istotna, ponieważ wystąpienie typowego rumienia połączone z ukłuciem przez kleszcza w wywiadzie jest wystarczające do podania antybiotyku. Można więc powiedzieć, że pacjenci u których wystąpił rumień wędrujący są w najlepszej sytuacji, ponieważ mają pewną diagnozę oraz szybką antybiotykoterapię. Co w pozostałych przypadkach? Z pomocą przychodzi diagnostyka laboratoryjna.

![Borelioza (2).png](/uploads/Borelioza_2_d46b3120b5.png)


### **Diagnostyka**

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, diagnostyka boreliozy z Lyme opiera się na „dwuetapowym protokole diagnostycznym” . W pierwszym etapie należy wykonać **oznaczenie przeciwciał przeciwko krętkom _Borrelia_ w klasach IgG oraz IgM metodą ELISA.** Jest to badanie przesiewowe, które cechuje się dużą czułością diagnostyczną, jednak mogą zdarzać się wyniki fałszywie dodatnie (w szczególności w klasie IgM) w przypadku osób chorujących na inne zakaźne i niezakaźne choroby.  Przeciwciała w klasie IgM pojawiają się 3-4 tygodnie od zakażenia, szczyt występuje w 6-8 tygodniu. Są to przeciwciała, które powinny zaniknąć w ciągu kilkunastu tygodniu od zakażenia jednak zdarza się, że utrzymują się nawet 10 lat pomimo skutecznej antybiotykoterapii. W związku z tym obecność przeciwciał w klasie IgM w późnej fazie zakażenia nie ma znaczenia diagnostycznego. Produkcja przeciwciał w klasie IgG zaczyna się w 4-6 tygodniu od zakażenia, szczyt osiąga w 4-6 miesiącu a ich wysokie miano utrzymuje się przez wiele lat.

**Każdy dodatni wynik przeciwciał wykonanych metodą ELISA należy potwierdzić badaniem metodą Western Blot – jest to drugi etap diagnostyki.** Metodę Western Blot cechuje podobna czułość jak metodę ELISA jednak dzięki wykorzystaniu obecności specyficznych immunoreaktywnych pasków, jej specyficzność jest dużo wyższa i praktycznie wyklucza możliwość wystąpienia wyniku fałszywie dodatniego. Ujemny wynik uzyskany metodą ELISA jest wystarczający i nie ma potrzeby potwierdzać go metodą Western Blot.

![Borelioza (4).png](/uploads/Borelioza_4_a3c8f5fe8a.png)

Brak przeciwciał wyklucza zakażenie jednak należy pamiętać, że pojawiają się one dopiero kilka tygodniu po zakażeniu. Oznaczenie przeciwciał nie powinno być wykonywane u pacjentów z objawami wczesnej zlokalizowanej boreliozy (rumień wędrujący), ponieważ zapewne produkcja przeciwciał jeszcze się nie rozpoczęła i otrzymane wyniki mogą być fałszywie ujemne. Ponadto, tak jak wspomniano wcześniej, rumień wędrujący połączony z ukąszeniem przez kleszcza w wywiadzie jest wystarczający do postawienia diagnozy i włączenia antybiotykoterapii. Badania serologiczne są konieczne u pacjentów bez charakterystycznych objawów lub gdy zmiana skórna nie jest typowa. Jeśli u takich pacjentów przeciwciała nie będą obecne lub jeśli wynik będzie nie diagnostyczny (wątpliwy, niejednoznaczny) wtedy badanie należy powtórzyć po 2-4 tygodniach.

Dostępne są również inne badania do diagnostyki boreliozy, takie jak oznaczanie chemokiny CXCL13 limfocytów B, oznaczanie antygenu _Borrelia burgdorferi_ w moczu lub płynie mózgowo-rdzeniowym, test transformacji limfocytów czy ocena subpopulacji limfocytów CD57+/CD3. Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych nie zaleca wykorzystywania tych metod, ponieważ nie mają one potwierdzonego znaczenia diagnostycznego.

![Borelioza (3).png](/uploads/Borelioza_3_6f57b176b0.png)

**A co z badaniem samego kleszcza?** Czy warto zbadać usuniętego z ciała kleszcza? Badanie takie pozwala jedynie stwierdzić czy usunięty kleszcz był nosicielem krętków Borrelia. Co prawda, wynik ujemny wyklucza możliwość zakażenia (pod warunkiem, że ukłuł nas tylko ten jeden kleszcz). Jednakże wynik dodatni świadczy, że, co prawda, kleszcz był zakażony krętkami, ale nie potwierdza przeniesienia bakterii do ludzkiego organizmu. Na podstawie takiego wyniku lekarz nie ma możliwość przepisania antybiotyku. Informacja o tym czy kleszcz, który nas ukąsił był nosicielem bakterii może być istotna w sytuacji pojawienia się niepokojących objawów, jednak nie jest to badanie rekomendowane przez PTEiLChZ. 


### **Przebieg choroby**

Na koniec, kilka słów o samej chorobie. Jakie są fazy i objawy boreliozy z Lyme? Jest to choroba wieloukładowa, bardzo zróżnicowana pod względem objawów. W przebiegu klinicznym wyróżnia się następujące stadia boreliozy: wczesna (ostra) zlokalizowana, wczesna rozsiana, późna. Nie wszystkie zakażenia przebiegają jednakowo. Czasem stadia mogą się na siebie nakładać lub występować z pominięciem któregoś stadium. Dla fazy wczesnej zlokalizowanej charakterystyczny jest rumień wędrujący oraz **_Borrelial Lymphoma_**. BL to niebolesny, sinoczerwony guzek występujący na małżowinie usznej, płatku ucha, brodawce sutkowej lub w okolicach narządów płciowych. Występuje u około 2% chorych.

Objawy fazy wczesnej rozsianej mogą być następujące: rumień wędrujący mnogi, boreliozowe ostre zapalenie stawów, ostre zapalenie mięśnia sercowego, inne zmiany narządowe, neuroborelioza. 

![Borelioza (5).png](/uploads/Borelioza_5_ffa01840a9.png)

**Neuroborelioza** jest najczęstszą postacią rozsianego zakażenia. Może przebiegać pod postacią porażenia nerwów czaszkowych, porażenia korzeni nerwowych i obwodowych, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mózgu czy neuropatii obwodowej czyli zaburzeniami czucia a niekiedy niedowładami.

**Borelioza późna** to kontynuacja objawów neuroboreliozy, boreliozowego ostrego zapalenia stawów a także przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn (ACA). ACA pojawia się kilka lub kilkanaście lat od zakażenia. Do diagnostyki, oprócz badania przeciwciał w klasie IgG, wykorzystuje się także badania wycinka ze zmiany skórnej – badania histopatologiczne oraz badanie metodą PCR w celu stwierdzenia DNA _Borrelia burgdorferi_.

### **Podsumowanie**

Podsumowując, borelioza to bardzo zróżnicowana choroba, której objawy mają swoje spektrum od niegroźnych zmian skórnych do bardzo poważnych następstw jak zapalenie mięśnia sercowego czy zapalenia mózgu. Musimy mieć świadomość tej choroby, ale też nie wpadać w panikę, gdy znajdziemy u siebie kleszcza. 

Gdy wybieramy się na spacer do lasu, załóżmy jasne ubranie, długie spodnie i koszule z długim rękawem. Możemy też użyć środków odstraszających kleszcze. Jednak najważniejszym punktem profilaktyki jest dokładne obejrzenie ciała po powrocie z miejsca bytowania kleszczy. Jeśli zauważymy kleszcza, należy go jak najszybciej prawidłowo usunąć – jeśli zrobimy to w ciągu doby od ukąszenia, ryzyko zakażenia to praktycznie 0%. 

Dodatkowo zachowajmy czujność, obserwujmy swoje ciało i w przypadku wystąpienia niepokojących objawów warto udać się do lekarza. Lekarz biorąc pod uwagę objawy kliniczne oraz wykorzystując dwustopniową diagnostykę serologiczną (ELISA i Western Blot) zadecyduje o dalszym postępowaniu.


#### Badania w kierunku boreliozy są dostępne również w aplikacji Home Lab! Jeżeli doświadczyliście ukąszenia przez kleszcza bądź podejrzewacie u siebie zakażenie boreliozą, zamówcie badania laboratoryjne, do których pobranie odbędzie się w domowym zaciszu. 

[![button (5).png](/uploads/button_5_a47089a86b.png)](https://homelab24.pl/)

Nadchodzi lato a wraz z nim spędzanie wolnego czasu na działkach i wycieczki do lasów. Razem z tą piękną porą roku wraca temat boreliozy – choroby odkleszczowej, której konsekwencje zdrowotne mogą być bardzo poważne. Czy naprawdę powinniśmy obawiać się spacerów po naszych polskich lasach? Jak wygląda diagnostyka boreliozy? Jakie są objawy tej choroby?

Borelioza – epidemiologia, diagnostyka, objawy

## **Wątroba jest największym narządem organizmu. Znajduje się po prawej stronie jamy brzusznej, pod żebrami. U mężczyzn jej waga może dochodzić do 1700 g a u kobiet do 1500 g. Głównymi komórkami, które wypełniają miąższ wątroby są hepatocyty - są one podstawowym elementem strukturalnym i czynnościowym tego narządu.**


### **Wątroba pełni w organizmie wiele istotnych funkcji:**

- wytwarza większość białek znajdujących się w osoczu, np. albuminę oraz czynniki krzepnięcia;
- „odtruwa”, czyli pełni funkcję detoksykującą - w wątrobie dochodzi do przemian metabolicznych wielu substancji w tym alkoholu i leków;
- bierze udział w gospodarce węglowodanowej, ponieważ magazynuje glikogen - procesie rozkładu glikogenu (glikogenoliza) dochodzi do pozyskiwania glukozy, czyli podstawowego materiału energetycznego w ludzkim organizmie;
- bierze udział w gospodarce tłuszczowej - przekształca węglowodany i białka w tłuszcze, które następnie może zamieniać w kwasy żółciowe;
- magazynuje witaminy i minerały;
- wytwarza żółć niezbędną do rozkładu tłuszczów;
- bierze udział w odpowiedzi immunologicznej.


### **„Próby wątrobowe” to podstawowy panel badań, który można wykonać u pacjenta, aby ocenić stan wątroby. U kogo zleca się te badania?**

- u pacjentów z objawami, które mogą wskazywać na uszkodzenie wątroby, np. bóle brzucha, nudności, zmęczenie, brak apetytu, zażółcenie powłok skórnych, ciemny mocz, świąd skóry;
- profilaktycznie w ramach badań wstępnych i okresowych w zakładach pracy;
- u osób przyjmujących leki, które mogą mieć działanie hepatotoksyczne;
- w przypadku nadużywania alkoholu;
- jeśli w rodzinie pacjenta występują choroby wątroby;
- u osób zakażonych lub narażonych na zakażenie wirusami zapalenia wątroby.


### **Co wchodzi w skład „prób wątrobowych”?**

- enzymy znajdujące się wewnątrz hepatocytów, których zwiększona aktywność we krwi świadczy o uszkodzeniu komórek wątroby i wydostania się enzymów poza hepatocyty. Do tych enzymów należy AST (aminotransferaza asparaginianowa) i ALT (aminotransferaza alaninowa);
- enzymy występujące w komórkach przewodów żółciowych – ALP (fosfataza alkaliczna) i GGT (gamma-glutamylotransferaza);
- stężenie bilirubiny (produkt rozkładu hemu), która jest metabolizowana w wątrobie. 

## Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

[![button (8).png](/uploads/button_8_2a6a705af0.png)](https://homelab24.pl/)
 
![Google 2.png](/uploads/Google_2_9ccaf47f03.png)

**AST (aminotransferaza asparaginianowa)** – enzym występujący w największych ilościach w komórkach wątroby, ale także w komórkach serca oraz w mniejszych ilościach w nerkach i mięśniach. Bardzo wysokie wartości AST, około 10-krotny wzrost w stosunku do wartości referencyjnych, obserwowane są w ostrym zapaleniu wątroby (zazwyczaj przy infekcji wirusowej). W przewlekłym zapaleniu wątroby wartości AST będą niższe. Umiarkowany wzrost AST występuje też w niedrożności przewodów żółciowych, marskości i nowotworach wątroby, w czasie przyjmowania leków toksycznych dla wątroby. Należy pamiętać, że AST nie jest specyficzny tylko i wyłącznie dla komórek wątroby więc wzrost aktywności będzie występował również w zawale mięśnia sercowego lub uszkodzeniach mięśni szkieletowych.

**ALT (aminotransferaza alaninowa)** – enzym występujący w największych ilościach w komórkach wątroby, ale także w komórkach nerek oraz w mniejszych ilościach w sercu i mięśniach. Interpretacja wyników ALT jest podobna do wyników AST. Bardzo wysoki wzrost występuje w ostrym zapaleniu wątroby, a umiarkowane wzrosty obserwowane są w przewlekłym zapaleniu wątroby, marskości, nowotworach i niedrożności dróg żółciowych. ALT jest bardziej swoisty dla wątroby niż AST, jednak do jego wzrostu może dochodzić w uszkodzeniach nerek, mięśnia sercowego, mięśni szkieletowych i trzustki. 

**ALT** i **AST** zazwyczaj oznaczane są razem. Stosowany jest wskaźnik de Ritis’a, który ocenia stosunek tych dwóch enzymów (AST/ALT). Przy zapaleniach wątroby aktywność ALT jest wyższa niż AST (wsk. De Ritis’a <1). Odwrotnie jest w martwiczym uszkodzeniu wątroby (wsk. De Ritis’a >1) lub ciężkim alkoholowym zapaleniu wątroby (wsk. De Ritis’a >2).

**ALP (fosfataza zasadowa)** – enzym występujący w największej ilości w wątrobie i kościach. Obecny również w nerkach, jelitach i łożysku kobiety ciężarnej. W wątrobie ALP znajduje się w komórkach przewodów żółciowych. Jest wskaźnikiem chorób dróg żółciowych z największą aktywnością w całkowitej niedrożności mechanicznej i w procesach zapalnych przewodów żółciowych.
Umiarkowany wzrost obserwuje się w marskości, nowotworach i przewlekłym zapaleniu wątroby. Ze względu na wysoką zawartość ALP w kościach, podwyższone stężenie wymaga dalszej diagnostyki w celu zróżnicowania przyczyn wątrobowych i kostnych. W okresie ciąży dochodzi do fizjologicznego wzrostu aktywności ALP, co uniemożliwia wykorzystywanie tego enzymu w diagnostyce chorób wątroby u ciężarnych.

**GGT (gamma-glutamylotransferaza)** – enzym obecny w wątrobie oraz w śledzionie, nerkach i trzustce. Jest czułym markerem nieprawidłowości w obrębie przewodów żółciowych. Jest zazwyczaj pierwszym enzymem, którego aktywność wzrasta w przypadku zablokowania przewodów żółciowych przez nowotwór lub kamienie. GGT nie jest jednak swoisty dla takich zmian i do jego wzrostu dochodzi też w innych uszkodzeniach wątroby, np. zapaleniach czy marskości. GGT określa się czasami „wskaźnikiem abstynencji”, ponieważ jego aktywność we krwi wzrasta u osób nadużywających alkohol. Może służyć do monitorowania osób leczących alkoholizm i alkoholowe choroby wątroby. 

**Bilirubina** – produkt przemiany hemu (hem jest składnikiem hemoglobiny uwalnianej z czerwonych krwinek w czasie ich fizjologicznego rozkładu). Ta forma bilirubiny (tzw. wolna) trafia do wątroby, gdzie w wyniku metabolizmu powstaje bilirubina związana (bezpośrednia). Bilirubina związana jest następnie transportowana razem z żółcią do jelita i ostatecznie wydalana z kałem. Najczęściej oznacza się bilirubinę całkowitą, czyli sumę wolnej i związanej. Wzrost może świadczyć o tym, że wątroba nie ma zdolności do metabolizowania bilirubiny lub o tym, że upośledzona jest zdolność do usuwania bilirubiny, np. przy zablokowaniu przewodów żółciowych. Do wzrostu stężenia bilirubiny dochodzi w: wirusowym zapaleniu wątroby, alkoholowym uszkodzeniu wątroby, dziedzicznych chorobach wątroby (np. zespół Gilberta), kamicy przewodów żółciowych, marskości i nowotworach wątroby.


Badania wchodzące w skład „prób wątrobowych” są bardzo przydatne w wykrywaniu chorób wątroby. Oznaczenie pojedynczego parametru może być mało swoiste, jednak wykonanie badań w panelu może pomóc lekarzowi w prawidłowej interpretacji wyników oraz zasugerować jakie badania należy wykonać by poszerzyć diagnostykę.

***

#### Warto przypomnieć, że "próby wątrobowe" są dostępne w naszej aplikacji! Jeżeli więc wybieracie się do pracy, np. na statkach pasażerskich, nadużywaliście w przeszłości alkoholu lub zaobserwowaliście u siebie objawy charakterystyczne dla chorób wątroby, nie wahajcie się. Zamówcie szybko, wygodnie i dyskretnie badanie, do którego pobranie odbędzie się w domowym zaciszu. 

[![button (5).png](/uploads/button_5_a47089a86b.png)](https://homelab24.pl/)

Wątroba jest największym narządem organizmu. Znajduje się po prawej stronie jamy brzusznej, pod żebrami. U mężczyzn jej waga może dochodzić do 1700 g a u kobiet do 1500 g. Głównymi komórkami, które wypełniają miąższ wątroby są hepatocyty - są one podstawowym elementem strukturalnym i czynnościowym tego narządu. 

Próby wątrobowe – badanie oceniające stan wątroby

### Celiakia, inaczej zwana chorobą trzewną, jest to trwała nietolerancja glutenu występująca u osób genetycznie predysponowanych, u których spożycie glutenu prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, czyli zaniku kosmków jelitowych i hiperplazji krypt. Sprawdź jakie badania należy wykonać, aby potwierdzić lub wykluczyć celiakię!

Możemy wyróżnić **3 czynniki rozwoju celiakii**:
1)	egzogenny – gluten w pokarmie,
2)	endogenny – autoantygen (tTG),
3)	genetyczny – tzw. haplotyp celiakalny.

W tym artykule omówimy diagnostykę celiakii.

Ważne jest, aby **odróżnić celiakię od innych chorób** związanych z obecnością glutenu w diecie oraz innych nietolerancji pokarmowych wywołujących podobne objawy.
Poniższa rycina przedstawia choroby glutenozależne i ich patomechanizm.

![Patomechanizm (4).png](/uploads/Patomechanizm_4_fc80ec3dfc.png)

Pamiętajmy, iż celiakia i alergia na gluten są dwoma odrębnymi schorzeniami mieszczącymi się w pojęciu nietolerancji pokarmowych!

Gluten jest jednym z najczęstszych (po mleku) alergenów!

W każdym przypadku tych jednostek chorobowych **jedyną metodą leczenia jest ścisła dieta!**
 
### Kryteria diagnostyczne celiakii

Aktualnie wyróżniamy 4 kryteria diagnostyczne celiakii:
1)	kliniczne – objawy,
2)	histopatologiczne – biopsja (mikroskopowa ocena zaniku kosmków jelitowych wg skali Marsha),
3)	serologiczne – badanie serologiczne uznawane jest za najbardziej wiarygodną metodę diagnostyczną,
4)	genetyczne – obecność HLA-DQ2.2, HLA-DQ2.5 lub HLA-DQ8.

Diagnostyka celiakii to proces złożony i wieloetapowy.

## Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

[![button (8).png](/uploads/button_8_2a6a705af0.png)](https://homelab24.pl/)
 
![Google 2.png](/uploads/Google_2_9ccaf47f03.png)

### Algorytm postępowania diagnostycznego

W diagnostyce celiakii wykorzystuje się algorytmy postępowania diagnostycznego opracowane przez Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) z 2012 roku.

**OSOBY Z GRUP RYZYKA BEZ OBJAWÓW**

![Patomechanizm (6).png](/uploads/Patomechanizm_6_e198948bb3.png)

**DZIECKO Z PODEJRZENIEM CELIAKII Z OBJAWAMI**

![Patomechanizm (7).png](/uploads/Patomechanizm_7_7e27a9177a.png)

**Biopsja** (najbardziej inwazyjne badanie w diagnostyce celiakii może być pominięte u dzieci w przypadku jednoczesnego spełniania 3 poniższych kryteriów:
1)	występują objawy,
2)	dodatni wynik badania genetycznego HLA-DQ2/DQ8,
3)	dodatnie wyniki badań serologicznych (10-krotnie przekroczona wartość przeciwciał anty-tTG oraz dodatni wynik EmA).

### Badanie histopatologiczne

Badanie histopatologiczne polega na pobraniu wycinka z jelita i po odpowiednim wybrawieniu lekarz patomorfolog ocenia pod mikroskopem. Do oceny takiego wycinka wykorzystuje się skalę Marsha (na poniższej rycinie).

![skala Marsha.png](/uploads/skala_Marsha_5792f6bae1.png)

### Badania serologiczne

Badania serologiczne są doskonałymi testami przesiewowymi!
W diagnostyce celiakii wyróżnia się następujące przeciwciała:
1)	anty-tTG – przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej,
2)	anty-DGP (anty-GAF3X) – przeciwciała przeciwko deamidowanym peptydom gliadyny,
3)	EmA – przeciwciała przeciwko endomysium.

Bardzo ważne jest, aby pamiętać, iż badania serologiczne wykonuje się u pacjentów NIEBĘDĄCYCH NA DIECIE BEZGLUTENOWEJ! Dzięki temu wyeliminujemy wyniki fałszywie negatywne.

![Kopia Patomechanizm.png](/uploads/Kopia_Patomechanizm_95497c90f4.png)

Natomiast jeżeli pacjent stosuje dietę bezglutenową, przed badaniem serologicznym należy przeprowadzić prowokację glutenem, ale **tylko u osób dorosłych i pod kontrolą lekarza!**

![Patomechanizm (4).png](/uploads/Patomechanizm_4_51de8431b3.png)

### Badania genetyczne

Zgodnie z rekomendacjami ESPGHAN (2012), badanie genetyczne na obecność specyficznych dla celiakii alleli zostało włączone do kryteriów diagnostycznych.
Poniższa tabela przedstawia częstość **tzw. haplotypu celiakalnego:**

![Kopia Patomechanizm (2).png](/uploads/Kopia_Patomechanizm_2_ef57229822.png)

Badanie genotypu pacjentów ma duże znaczenie w określeniu ryzyka rozwoju celiakii. Zaledwie mniej niż 1% pacjentów z celiakią nie posiada alleli HLA-DQ2/DQ8. HLA-DQ2/DQ8 ma bardzo wysoką negatywną wartość predykcyjną (NVP), czyli brak alleli świadczy zatem o bardzo niskim ryzyku wystąpienia choroby. Badanie to wykonujemy u osób z grupy ryzyka, bez objawów, a od jego wyniku zależy dalsze postępowanie diagnostyczne.

Wynik ujemny wyklucza celiakię. W przypadku wyniku dodatniego zalecana jest dalsza diagnostyka.

Badanie to można wykonać z krwi pobranej na EDTA lub wymaz z policzka.

### Jak zinterpretować wynik takiego badania?

Dodatni wynik HLA-DQ2.2 i/lub HLA-DQ2.5 i/lub HLA-DQ8 oznacza predyspozycję genetyczną do celiakii.

![Kopia Patomechanizm.png](/uploads/Kopia_Patomechanizm_c42d85414b.png)

Każdy z antygenów HLA sklada się z 2 podjednostek - alfa i beta. Dodatni wynik obu podjednostek determinuje pozytywny wynik badania genetycznego. Znaczenie wyniku dodatniego tylko w jednej podjednostki jest sprawą dyskusyjną.

*Literatura dostępna u autora

***

#### Jeżeli zauważyliście u siebie lub u swoich bliskich, m.in: częste bóle brzucha, wymioty, a także ciągłe uczucie zmęczenia oraz nawracające afty - to może być celiakia! Z racji tej, że dziś obchodzimy Międzynarodowy Dzień Celiakii, zachęcamy do naszej akcji profilaktycznej i zamawiania badań laboratoryjnych w kierunku diagnostyki tej choroby, do których pobranie przeprowadzane w domowym zaciszu zamówicie szybko i wygodnie dzięki naszej aplikacji!

[![button (5).png](/uploads/button_5_a47089a86b.png)](https://homelab24.pl/)


Celiakia, inaczej zwana chorobą trzewną, jest to trwała nietolerancja glutenu występująca u osób genetycznie predysponowanych, u których spożycie glutenu prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, czyli zaniku kosmków jelitowych i hiperplazji krypt. Sprawdź jakie badania należy wykonać, aby potwierdzić lub wykluczyć celiakię!

Diagnostyka celiakii - jakie badania należy wykonać?

# Morfologia krwi to podstawowe badanie pozwalające określić ogólny stan zdrowia. Sprawdź, co możesz wyczytać z tego badania!

Morfologia krwi obwodowej to badanie określające ilość oraz jakościowe cechy komórek krwi tj. leukocyty (krwinki białe), erytrocyty (krwinki czerwone) oraz trombocyty (płytki krwi). W skład morfologii wchodzi też oznaczenie stężenia hemoglobiny oraz wyliczenie hematokrytu. Rozmaz pozwala podzielić białe krwinki na 5 grup (neutrofile, bazofile, eozynofile, limfocyty, monocyty) i może dostarczyć informacji przydatnych do diagnozy chorób takich jak mononukleoza zakaźna, infekcje wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze, a także zaburzeń funkcjonowania szpiku kostnego.

**Kto powinien wykonać morfologię krwi?**

- wszyscy przynajmniej raz w roku
- niemowlęta do 1. roku życia (w 3., 6. i 12. miesiącu życia)
- nastolatkowie
- weganie i wegetarianie
- osoby ze skłonnością do anemii
- kobiety w ciąży (przynajmniej 5 razy - do 10 t.c., między 15. a 20. t.c., między 27. a 32. t.c., między 33. a 37. t.c., między 38. a 39. t.c.)

## Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

[![button (8).png](/uploads/button_8_2a6a705af0.png)](https://homelab24.pl/)
 
![Google 2.png](/uploads/Google_2_9ccaf47f03.png)

## Jak przygotować się do badania?

• Pobranie krwi najlepiej wykonać w godzinach porannych (od 7 do 10 rano), na czczo (12 godzin od ostatniego posiłku), po nocnym odpoczynku oraz bez palenia papierosów. U niemowląt i małych dzieci dopuszczalne jest podanie lekkiego posiłku przed pobraniem, o ile lekarz nie zalecił inaczej.

• Nie należy wykonywać wcześniej wysiłku fizycznego, a przed pobraniem krwi odpocząć kilka minut.

• Pacjent powinien powstrzymać się od picia kawy, herbaty oraz napojów słodzonych przez co najmniej 12 godzin przed pobraniem krwi. Przed badaniem wskazane jest wypicie szklanki wody.

• 2-3 dni przed badaniem nie spożywać alkoholu, unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, nie spożywać obfitych posiłków.

• Jeśli pacjent przyjmuje jakieś leki, należy zgłosić to przed pobraniem krwi. Jeśli istnieje taka możliwość, należy wstrzymać się z przyjęciem leków do czasu pobrania krwi.

**Morfologia krwi obwodowej** to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych, które znajduje zastosowanie w profilaktyce oraz diagnostyce wielu chorób. Pozwala wykryć schorzenia związane z niedokrwistością, stanami zapalnymi, zaburzeniami krzepnięcia, obniżoną odpornością a także nowotworami. Wynik morfologii krwi może pomóc lekarzowi w wyborze dalszych badań diagnostycznych. Badanie wykonuje się też w przypadku monitorowania leczenia niektórymi lekami.

![morfologia (2).png](/uploads/morfologia_2_86efc565ec.png)


## Sprawdź, co oznaczają poszczególne parametry morfologii krwi

W skład morfologii krwi obwodowej wchodzą następujące parametry:

**WBC** – ilość leukocytów czyli białych krwinek. Komórki te odpowiadają za odporność i zwalczanie infekcji.

**RBC** – ilość erytrocytów czyli czerwonych krwinek. Komórki te transportują tlen do narządów i komórek.

**HGB** – stężenie hemoglobiny. Jest to białko, które jest nośnikiem tlenu w erytrocytach.

**HCT** – stosunek objętości czerwonych krwinek do objętości krwi pełnej wyrażony w procentach

**PLT** – ilość trombocytów czyli płytek krwi. Biorą udział w procesie krzepnięcia krwi.

**MCV** – średnia objętość krwinki czerwonej. Parametr pomocny w różnicowaniu przyczyny niedokrwistości.

**MCH** – średnia ilość hemoglobiny w krwince czerwonej

**MCHC** – średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej 

**RDW** – współczynnik zmienności objętości rozkładu krwinek czerwonych czyli określa jak bardzo zróżnicowane są krwinki czerwone między sobą.

**MPV** – średnia objętość płytki krwi

**PDW** – współczynnik zmienności objętości rozkładu krwinek czerwonych czyli określa jak bardzo zróżnicowane są krwinki czerwone między sobą.

## Co możemy odczytać z rozmazu krwi?

**NEUTROFILE** – ich główne zadanie to ochrona przed infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi i grzybiczymi

**BAZOFILE** – wspomagają układ odpornościowy w walce z patogenami oraz mogą wytwarzać substancje odpowiedzialne za pojawienie się reakcji alergicznej

**EOZYNOFILE** – związane z infekcjami wywołanymi przez pasożyty oraz chorobami alergicznymi

**LIMFOCYTY** – zmiany w ilości limfocytów mogą być związane z infekcjami wirusowymi, przewlekłymi zakażeniami oraz z procesem nowotworowym

**MONOCYTY** – komórki żerne mające zdolność do „pożerania” drobnoustrojów

![morfologia (1).png](/uploads/morfologia_1_a27918c749.png)


## Czynniki mogące mieć wpływ na wyniki

- posiłek przed pobraniem: wzrost ilości białych krwinek (WBC)
- wysiłek fizyczny przed pobraniem: spadek objętości osocza, wzrost hematokrytu (HTC)
- długotrwałe palenie papierosów: wzrost ilości białych krwinek (WBC)
- spożywanie alkoholu: wzrost średniej objętości krwinki czerwonej (MCV)

## Interpretacja wyników

•↑ NEUT bez infekcji –zjedzenie posiłku przed pobraniem krwi, palenie papierosów, wysiłek fizyczny, III trymestr ciąży, RZS, toczeń, dna moczanowa,

•↑ NEUT –choroby bakteryjne ostre i przewlekłe, grzybicze, pierwotniakowe

•↓ NEUT –choroby wirusowe

•↑ BASO –zespół nerczycowy (wzrost lipidów), obrzęk śluzowaty, niedoczynność tarczycy

•↑ EOS –alergie, choroby pasożytnicze, łuszczyca, egzema, RZS

•↑ LIMF –choroby wirusowe, choroby pasożytnicze, przewlekłe choroby bakteryjne, choroby autoimmunologiczne, WZW

•↓ LIMF –silne głodzenie się organizmu, choroby wirusowe, wysiłek fizyczny, stres, chemio-, radio-i steroidoterapia, HIV, toczeń układowy, grużlica, zespół Cushinga

•↑ MONO –wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, choroby pasożytnicze i wirusowe

*Literatura dostępna u autora


[![button (5).png](/uploads/button_5_a47089a86b.png)](https://homelab24.pl/)



Morfologia krwi to podstawowe badanie pozwalające określić ogólny stan zdrowia. Polega na ocenie ilościowej i jakościowej komórek krwi. Sprawdź, co możesz wyczytać z tego badania!

Morfologia krwi

## Dieta wegetariańska, jak i wegańska cieszy się coraz większą popularnością, również w naszym kraju. Z danych statystycznych wynika, że już 10% Polaków między 18 a 65 rokiem życia jest wegetarianami, a 6% – weganami. Czym zatem charakteryzuje się dieta wegetariańska i wegańska oraz jakie badania warto wykonać przy jej stosowaniu?

Pierwsze wzmianki o **wegetarianizmie** pochodzą z okresu ok. 2 tysięcy lat p.n.e. i dotyczą rejonów Indii i Bliskiego Wschodu. Rezygnacja z mięsa w tamtym czasie miała podłoże religijno-filozoficzne, a wegetarianizm uważano za sposób odżywiania zgodny z wolą Boga i nakazujący człowiekowi żyć w zgodzie z naturą, w myśl zasady "żyj i daj żyć innym". Dzisiaj dieta roślinna jest rozpowszechniona na większą skalę, czego powodem może być chęć powrotu do natury oraz tego, co przyjazne naszej planecie. Istotne są również przyczyny zdrowotne i ekonomiczne, które coraz częściej decydują o zmianie naszego sposobu żywienia. 


### **Na czym więc polega wegetarianizm i weganizm?**

**Wegetarianizm** opiera się na wyłączeniu z diety mięsa, ryb, owoców morza oraz ich przetworów. Opiera się głównie na pokarmach pochodzenia roślinnego, których źródłem są rośliny zbożowe, strączkowe, okopowe i oleiste oraz warzywa, owoce, grzyby, orzechy, nabiał i jaja. 

**Weganizm** to bardziej radykalna forma wegetarianizmu. Weganie oprócz eliminacji mięsa i produktów pochodnych, rezygnują z mleka i jego przetworów, jaj oraz miodu. Swoje codzienne menu opierają tylko o produkty pochodzenia roślinnego.

### **Zalety diety wegańskiej i wegetariańskiej**

Prawidłowo skomponowana dieta wegańska czy wegetariańska może nieść za sobą wiele korzyści. Rezygnacja z mięsa i jego przetworów w niektórych przypadkach pozwala nie tylko poprawić zdrowie, ale również wpłynąć na nasze samopoczucie. 

Główne zalety diety wegańskiej i wegetariańskiej:

- Małe spożycie tłuszczów nasyconych i cholesterolu, na rzecz większego spożycia nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT),
- Spożywanie produktów o niższej wartości kalorycznej, a dużej wartości odżywczej,
- Większa zawartość węglowodanów złożonych, w postaci produktów zbożowych oraz warzyw, w tym nasion roślin strączkowych,
- Większe spożycie warzyw i owoców, bogatych w wiele składników odżywczych, w tym witamin i błonnika pokarmowego.

Stosowanie diety wegetariańskiej lub wegańskiej może przynieść dla naszego organizmu szereg korzyści, istotnie zmniejszając ryzyko wystąpienia m.in. nadwagi i otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, hipercholesterolemii, kamicy żółciowej i nerkowej, zaparć i hemoroidów oraz próchnicy zębów. Eliminacja produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym głównie czerwonego mięsa może zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwory. 

Należy jednak pamiętać, że stosowanie diety wegańskiej czy wegetariańskiej może wiązać się z pojawieniem się niedoborów głównie żelaza, wapnia, białka oraz witaminy B12 i witaminy D. Niedostateczna podaż powyższych składników odżywczych doprowadzić może do anemii, osłabienia, zmęczenia, niedokrwistości, a także problemów z tarczycą. 

## Sprawdź jak łatwe i komfortowe może być pobranie w domu!

[![button (8).png](/uploads/button_8_2a6a705af0.png)](https://homelab24.pl/)
 
![Google 2.png](/uploads/Google_2_9ccaf47f03.png)

### **Jakie badania wykonać, będąc na diecie wegańskiej/wegetariańskiej?**

Ze względu na ryzyko niedoborów pokarmowych, weganie i wegetarianie, jak również osoby ograniczające mięso powinny profilaktycznie wykonywać badania krwi, takie jak:

- **morfologia krwi** – najczęściej wykonywane, podstawowe badanie krwi, które polega na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych, czyli komórek krwi. Morfologia krwi jest podstawowym badaniem pozwalającym ocenić ogólny stan zdrowia osoby na diecie wegańskiej i wegetariańskiej. Zbyt niski poziom m.in. hemoglobiny, erytrocytów, hematokrytu czy MCV może sugerować obniżony poziomu żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12, co stanowi wskazanie do dalszych badań.

- **glukoza** – oznaczenie poziomu glukozy we krwi jest podstawowym parametrem wykorzystywanym w rozpoznawaniu i leczeniu zaburzeń metabolicznych (np. cukrzycy).

- **TSH** – oznaczenie poziomu hormonu tyreotropowego, produkowanego przez przysadkę mózgową, stymulującym tarczycę do produkcji i wydzielania hormonów tarczycy jest podstawowym badaniem przesiewowym. Tarczyca pełni ogromną rolę w metabolizmie białek, tłuszczy i węglowodanów. U osób stosujących dietę wegańską lub wegetariańską warto obserwować, czy stężenie TSH nie zmienia się w czasie przejścia dietę bogatą w produkty pochodzenia roślinnego. Dieta roślinna obfituje w związki blokujące przyswajanie jodu, a te z kolei są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. 

- **żelazo** –  odpowiada m.in. za transport i magazynowanie tlenu oraz bierze udział w procesach oddychania tkankowego. Głównym źródłem żelaza są produkty zwierzęce i roślinne, jednak obecne w roślinach żelazo niehemowe charakteryzuje się niższą przyswajalnością. Niskie stężenie żelaza w organizmie może prowadzić do niedokrwistości. 

- **ferrytyna** – określa wielkość zapasów żelaza w organizmie, a obniżenie jej stężenia może wskazywać na zubożenie puli magazynowej żelaza. Oznaczenie stężenia ferrytyny jest dokładniejszym wskaźnikiem niż np. żelazo wolne, którego poziom może się zmieniać ze względu na porę dnia. Stężenie ferrytyny we krwi jest zazwyczaj niższe u osób na diecie roślinnej niż u osób stosujących tradycyjny model żywienia. 

- **elektrolity (sód, potas)** – badanie pozwala określić równowagę wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej organizmu.

- **witamina B12** – zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i pokarmowego, bierze udział w tworzeniu elementów morfotycznych krwi, odgrywa istotną rolę w syntezie serotoniny i białek oraz metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczów. Witamina B12 jest obecna głównie w pożywieniu pochodzenia zwierzęcego, dlatego u wegan i wegetarian powinna być szczególnie monitorowana. Niedobór witaminy B12 może prowadzić m.in. do anemii i zaburzeń neurologicznych.

- **witamina D** – odpowiedzialna jest m.in. za gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz metabolizm tkanki kostnej. Witamina D występuje głównie w rybach oraz produktach mlecznych, dlatego na jej niedobór szczególnie narażeni mogą być weganie. Niedobór tej witaminy może powodować głównie demineralizację kości, której konsekwencją jest rozmiękanie kości (osteomalacja) i osteoporoza (zwiększenie podatności kości na złamania). Niedobór witaminy D u dzieci może prowadzić do krzywicy oraz opóźnionego wyrastania zębów mlecznych. 

- **białko całkowite** – wszystkie białka krążące we krwi, głównie globuliny i albuminy. Ilość białka całkowitego we krwi może ulegać zmianom i jest uzależniona jest od wielu czynników. Jednym z nich jest ilość spożywanego pokarmu zawierającego w białko (mięso, nabiał), które w przypadku wegan i wegetarian ulega ograniczeniu.

- **albumina** – stanowi ponad połowę białek osocza krwi. Pełni rolę transportową, odpowiada za przenoszenie hormonów, kwasów tłuszczowych, aminokwasów, a nawet leków. Oznaczenie poziomu albuminy przydatne jest w ocenie stanu odżywienia oraz funkcjonowania nerek, jelit czy wątroby szczególnie u osób, które ograniczają spożycie mięsa bądź go całkowicie wyeliminowały.

- **wapń całkowity** – odgrywa kluczową rolę w budowie kości i zębów, wspiera prawidłowe krzepnięcie krwi i działa jako aktywator niektórych enzymów. Odpowiedni poziom wapnia wpływa korzystnie na stan kości, zmniejsza ryzyko osteopenii i osteoporozy. Oznaczenie jego stężenia może okazać się istotne, szczególnie w przypadku ograniczonego spożycia nabiału, zwłaszcza u wegan. 

Zanim podejmiemy decyzję o przejściu na dietę wegańską czy wegetariańską, warto wykonać podstawowe **badania profilaktyczne**, które pozwolą ocenić ogólny stan zdrowia. Wprowadzenie diety wykluczającej mięso czy produkty bogate w wapń, może pogłębić już wcześniej istniejące niedobory witamin i minerałów, dlatego warto zadbać o różnorodność diety i zastanowić się nad dodatkową suplementacją. 

*Literatura dostępna u autora


[![button (5).png](/uploads/button_5_a47089a86b.png)](https://homelab24.pl/)



Dieta wegetariańska, jak i wegańska cieszy się coraz większą popularnością, również w naszym kraju. Czym zatem charakteryzuje się dieta wegetariańska i wegańska i jakie badania warto wykonać przy jej stosowaniu?