# Bostonka - objawy, sposób zakażenia, diagnostyka, leczenie.

**Bostonka** (inaczej zwana również m.in. chorobą bostońską oraz grypą lub odrą bostońską) to potoczne określenie choroby dłoni, stóp i jamy ustnej (w skrócie: ChSDU lub HFMD – z ang. _Hand, Foot and Mouth Disease_). Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej daje bardzo podobne objawy do prawdziwej choroby bostońskiej (która nazwę swą zawdzięcza epidemii tej choroby szerzącej się właśnie w okolicach Bostonu w połowie XX wieku), stąd też potoczne określenie choroby dłoni, stóp i jamy ustnej mianem bostonki, czy choroby bostońskiej. Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej jest **wysoce zakaźną chorobą wirusową** wywoływaną przez wirusy z rodzaju enterowirusów. W znakomitej większości za wywołanie HFMD odpowiada wirus Coxsackie A – głównie szczep Coxsackie A16. Oprócz niego chorobę mogą wywoływać również inne szczepy Coxsackie A (np. Coxsackie A6), Coxsackie B (np. B5) oraz enterowirus 71. Do enterowirusów należą również wirusy ECHO wywołujący “prawdziwą” bostonkę, stąd podobne objawy obu jednostek chorobowych i nazewnictwo. Na potrzeby niniejszego opracowania nazwa choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD) będzie wymiennie stosowana z potoczną nazwą “bostonka”.

![1.png](/uploads/1_6d655283f6.png)

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej **dotyka głównie dzieci w wieku do 5 roku życia**, choć też mogą się nią zarazić dzieci starsze, nastolatkowie i dorośli. Ze względu, że podstawowy rezerwuar choroby stanowią dzieci w wieku przedszkolnym często właśnie w żłobkach i przedszkolach pojawiają się szybko rozprzestrzeniające się (ze względu na dużą zakaźność) ogniska bostonki. Drugim elementem powodującym występowanie ognisk w tych miejscach jest sposób przenoszenia się wirusa. **Główną drogą zakażenia** jest droga fekalno-oralna, stąd niewykształcone jeszcze nawyki higieniczne u małych dzieci (jak np. częste mycie rąk, wkładanie palców do buzi) wpływają na duże możliwości rozprzestrzeniania się choroby. Z tego względu bostonka nazywana jest też **chorobą brudnych rąk**. Stosowanie zasad higieny osobistej jest bardzo ważnym prewencyjnym zachowaniem zmniejszającym ryzyko zachorowania. Wirusy wywołujące HFMD mają jednak możliwość przenoszenia się kilkoma drogami mianowicie: powierzchnie zanieczyszczone wirusem (np. zabawki, klamki, sztućce), ślinę, plwocinę, śluz z nosa, płyn z pęcherzyków (zmiany skórne i śluzówkowe), kał (np. przy zmianie pieluszki), drogą kropelkową (np. podczas kaszlu), bliski kontakt z osobą chorą (np. przytulanie).

![3.png](/uploads/3_5953d277c6.png)

Bostonka objawia się występowaniem **wysypki w postaci pęcherzyków w jamie ustnej**, a w dalszej kolejności **wysypki na dłoniach i stopach** w postaci niewielkich czerwonych plamek lub pęcherzyków. Wysypka może występować również (choć znacznie rzadziej) na innych częściach ciała jak np. ramiona, pośladki czy okolice genitaliów. Wysypce często towarzyszy swędzenie lub pieczenie miejsc, w których występuje, a w jamie ustnej ból podczas przełykania. Zmiany, jak i towarzyszące im odczucia skórne mogą mieć różną intensywność. Zdarza się, że są prawie niezauważalne, jak i stosunkowo duże i uciążliwe. 

W początkowym okresie rozwijania się choroby (tzn. przez pierwsze 3-5 dni od momentu zakażenia) choroba nie daje żadnych objawów (faza latentna). Dopiero w kolejnej fazie (prodromalnej) można zauważyć niespecyficzne objawy sugerujące zakażenie. Są to głównie: **ogólny spadek samopoczucia, gorączka** (zwykle niewielka), **pogorszenie apetytu** (związane z pojawiającymi się zmianami w ustach), **nudności, biegunka, bóle głowy czy stawów**. Jednak zaznaczyć należy, że objawy fazy prodromalnej nie zawsze występują u chorego, bądź mogą też występować w ograniczonym zakresie i nasileniu. Po okresie około 1-3 dni od momentu wystąpienia pierwszych objawów zaczynają pojawiać się zmiany w ustach, a następnie wysypka (faza właściwa choroby). Towarzyszące bostonce zmiany na skórze i błonach śluzowych zwykle pojawiają się około 5-7 dni od zakażenia i utrzymują się około 1 tygodnia. Przyjmuje się, że w okresie występowania zmian zakaźność choroby jest też największa. Nie jest jednak wykluczone, że po ich ustąpieniu chory może nadal zarażać, choć ze znacznie mniejszym prawdopodobieństwem (badania wykazały obecność wirusa w kale nawet kilka tygodni po ustąpieniu objawów!). Po ustąpieniu wysypki i objawów bólowych następuje faza zdrowienia, która może trwać nawet 4 tygodnie. Podczas jej trwania może dochodzić (chociaż nie musi) do złuszczania się skóry z miejsc, gdzie występowała wysypka, pojawiania się białych przebarwień na paznokciach lub nawet odwarstwiania się paznokci.

Mimo dość nieprzyjemnych objawów bostonka w większości przypadków nie jest niebezpieczna. Zdarzają się jednak przypadki jej cięższego przebiegu - wywoływane głównie zakażeniami enterowirusem 71 czy Coxsackie A6. Po przechorowaniu HFMD mogą także pojawić się powikłania. **Najczęstszymi powikłaniami **jest _odwodnienie_ (spowodowane przyjmowaniem niewystarczającej ilości płynów z powodu bólu w jamie ustnej i gardle) oraz **bakteryjne nadkażenia skóry** (którym sprzyja pękanie i rozdrapywanie pęcherzyków pojawiających się w trakcie przebiegu choroby). Zdarzają się również przypadki cięższych powikłań, jak chociażby zapalenie mózgu czy mięśnia sercowego – te zdarzają się na szczęście bardzo rzadko i zdecydowanie częściej w przypadku cięższego przebiegu choroby.

Ze względu, iż choroba stóp, dłoni i jamy ustnej jest chorobą wirusową w trakcie terapii nie podaje się antybiotyków, a jedynie stosuje się **leczenie objawowe**. Jak dotąd nie stworzono również na nią ani leku, ani szczepionki. Jest to choroba samoograniczająca się (tzn. że niezależnie od wdrożenia leczenie, bądź nie, choroba sama przeminie), stąd też leczenie objawowe jest wystarczające. W przebiegu HFMD stosuje się przede wszystkim **leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe** - głównie paracetamol (chociażby ze względu na wiek najczęściej zapadających na bostonkę dzieci),** łagodzące świąd i pieczenie** (np. kosmetyczne preparaty chłodzące i łagodzące, leki przeciwhistaminowe) oraz **odkażające** na rany powstałe z pękających czy rozdrapanych pęcherzyków (np. z oktenidyną), czy **suplementację witaminą A** (mającą pozytywny wpływ na poprawę stanu skóry). Nie powinno się natomiast przyjmować leków steroidowych - mogą one spowodować cięższy przebieg choroby. Ponocne w łagodzeniu objawów mogą okazać się również zimne napoje, mleko oraz lody, które szczególnie powinny przypaść do gustu małym pacjentom i umilić im niedogodności związane z chorobą. W przypadku lodów należy wystrzegać się jednak takich, które są kwaśne. Pożądane jest także wyeliminowanie z diety oprócz pokarmów i napojów kwaśnych, gazowanych także gorących i pikantnych, gdyż mogą wzmacniać odczucia bólowe.

Diagnostyka choroby dłoni, stóp i jamy ustnej zwykle opiera się na badaniu fizykalnym przez lekarza. Zazwyczaj jest on w stanie postawić trafną diagnozę na podstawie oględzin pacjenta podczas wizyty w gabinecie ze względu na dość charakterystyczne objawy tej jednostki chorobowej. Nie mniej w celu diagnostyki lub potwierdzenia można przeprowadzić **badanie PCR** polegające na wykryciu materiału genetycznego wirusa odpowiedzialnego za rozwój bostonki lub badanie serologiczne określające obecność i poziom przeciwciał wytworzonych przez organizm i skierowanych przeciw antygenom wirusowym. W tym celu pobiera się od pacjenta próbkę kału, wymaz z gardła lub krew. Mimo dość charakterystycznych objawów często chorobę dłoni, stóp i jamy ustnej można pomylić z innymi chorobami. Do chorób o podobnych objawach, z która można pomylić chorobę dłoni, stóp i jamy ustnej oprócz “prawdziwej” bostonki (o której wspomniano na początku tekstu) należy m.in. ospa wietrzna i szkarlatyna. W ich przypadku często jednak umiejscowienie zmian jest inne niż w przypadku HFMD. **Ze względu na zaraźliwość choroby, możliwe powikłania, a także możliwość pomylenia bostonki z poważnymi chorobami wymagającymi kontroli lekarskiej, zaleca się co najmniej wizytę u lekarza lub wykonanie badań diagnostycznych w celu prawidłowej diagnozy choroby.**

*Literatura dostępna u autora



Bostonka - objawy, sposób zakażenia, diagnostyka, leczenie. 

Bostonka - objawy, diagnostyka, leczenie

Istnieje kilkaset wirusów, które mogą powodować przeziębienie i infekcje grypopodobne. Większość z nich powoduje lekkie objawy, do których zalicza się głównie ból gardła, zatkany nos oraz kaszel i katar, gorączkę czy ogólne osłabienie. Niestety niekiedy część wirusów może wywoływać również infekcje o ciężkim przebiegu (np. z bardzo wysoką temperaturą, bólami ciała, zimnymi potami, dreszczami, zapaleniem płuc, dusznościami), niejednokrotnie wymagającym hospitalizacji, powodującym powikłania, a w skrajnych przypadkach czasami nawet zgon. 

Do takich wirusów – dających zarówno łagodne, jak i ciężkie objawy w przebiegu infekcji należą m. in. wirus grypy, RSV i SARS-CoV-2. Co gorsze, bez badań diagnostycznych często nie jesteśmy w stanie zdiagnozować, z jakim wirusem mamy do czynienia bez wykonania dedykowanych testów diagnostycznych. Powodem jest to, iż zarówno w obrębie wirusów grypy, RS, SARS-CoV-2, jak i wielu innych, łagodnych wirusów, wywołujących przeziębienia i infekcje grypopodobne, obraz kliniczny choroby jest niezwykle do siebie podobny – w szczególności na wczesnych etapach ich rozwoju. Stąd niezwykle ważne i cenne dla dobrania odpowiedniej terapii lekowej i odpowiedniego zaopiekowania pacjenta przez lekarzy jest postawienie już na wstępie właściwej diagnozy.

![Wirus grypa.png](/uploads/Wirus_grypa_4aed59dfda.png)

## **Budowa wirusów**

Wirusy grypy, RSV i SARS-CoV-2 są wirusami, których materiał genetyczny stanowi cząsteczka RNA. Otoczona jest ona kapsydem (płaszczem białkowym), w którym znajdują się liczne białka  i konglomeraty białek z innymi wielkocząsteczkowymi związkami (antygeny) umożliwiające m.in. wnikanie wirusów do komórek oraz ich identyfikację. Wszystkie one powodują zakażenia dróg oddechowych, stąd przenoszą się przede wszystkim drogą kropelkową.
Charakteryzują się stosunkowo krótkim czasem inkubacji – zwykle jest to kilka dni (dla grypy nawet 1 dzień!) i wysoką zakaźnością. W przypadku lekkiego przebiegu choroby wywołanej jednym z tych wirusów, czas jej trwania wynosi około tygodnia czasu, choć jest mocno zmienny w zależności od indywidualnych cech pacjenta (np. wiek, płeć) i stanu zdrowia (np. choroby przewlekłe i przebyte). Do grup ryzyka ciężkiego przebiegu zakażeniem wirusem grypy, RSV i wirusem SARS-CoV- 2 należą przede wszystkim dzieci do wieku przedszkolnego (w szczególności przy zakażeniach RSV), osoby starsze, ze schorzeniami przewlekłymi (m.in. choroby neurologiczne, układu krążenia, płuc, nerek) oraz immunosupresejnymi (m.in. AIDS, czy przyjmujący chemioterapię).

## **Metody diagnostyczne wirusów**

Podstawowym kryterium rozpoznania jednostki chorobowej jest wynik badania wirusologicznego. W praktyce klinicznej do wykrywania infekcji wirusami grypy, RSV bądź SARS-CoV-2 zastosowanie mają w zasadzie trzy metody diagnostyczne: 
• diagnostyka immunofluorescencyjna (IF)
• immunoenzymatyczna (ELISA), 
• diagnostyka molekularna (wykrywająca materiał genetyczny z wykorzystaniem techniki PCR),
• szybkie testy antygenowe (oparte o metodę chromatograficzną).

Zarówno diagnostyka za pomocą **metody IF** jak i **metody ELISA** polega na wykryciu antygenów w próbce pobranej od pacjenta z wykorzystaniem przeciwciał zaprojektowanych tak, aby łączyły się z antygenem konkretnego patogenu (np. tylko wirusa grypy) dając w wyniku tego sygnał, najczęściej w postaci barwnej. Zaletą tych metod jest stosunkowo niski koszt i czas jej wykonania (wynik otrzymuje się w przeciągu kilku godzin).

**Badania genetyczne metodą PCR** polegają na wyizolowaniu materiału genetycznego wirusów z próbki pacjenta, jego namnożeniu i identyfikacji. Niewątpliwą zaletą tej metody jest jej czułość, specyficzność i możliwość wykrywania wielu patogenów jednocześnie (nawet z podziałem na podtypy – np. wirusy grypy typu A i B). Jest to najdokładniejsza metoda spośród dostępnych do identyfikacji wszystkich trzech wirusów. Technika ta pozwala też na ocenę ilościową patogenu, a możliwość wielokrotnego jej powtórzenia w czasie daje możliwość monitorowania przebiegu leczenia. 

W przypadku **szybkich testów antygenowych** również możemy identyfikować zarówno wirusy grypy, RS i SARS-CoV-2, jednak w tym przypadku zazwyczaj musimy próbkę od pacjenta nanieść na trzy niezależne testy. Czas ich wykonania to zazwyczaj kilkanaście minut od momentu pobrania próbki do uzyskania wyniku. Szybkie testy antygenowe cechuje wysoka swoistość, ale nie są tak czułe jak pozostałe metody, stąd wynik ujemny nie może być podstawą do jednoznacznego wykluczenia zakażenia. Zdarza się niestety, że testy antygenowe dają wynik fałszywie negatywny. 

W badaniach laboratoryjnych wykorzystuje się również **metody serologiczne** polegające na badaniu poziomu przeciwciał w próbce pobranej od pacjenta przeciwko danemu wirusowi. Jednak ze względu na fakt, że organizm wytwarza przeciwciała przeciwko danemu patogenowi z pewnym, zazwyczaj co najmniej kilkudniowym opóźnieniem badanie serologiczne nie jest rutynowo stosowane do diagnozowania zakażenia. Stosuje się je raczej do potwierdzenia kontaktu z antygenami danego patogenu w przeszłości (przy jednokrotnym wykonaniu badania) lub w niektórych przypadkach aktualnego zakażenia, o którym może świadczyć odpowiednio wysoki wzrost przeciwciał w przedziale czasowym (przy co najmniej  dwóch badaniach w odstępie około 7 dni).


Okres jesienno-zimowy sprzyja zakażeniom górnych dróg oddechowych. Zachorowania mogą wystąpić o każdej porze roku, ale zwiększona ilość przypadków pojawiają się zwykle od października i może utrzymywać się czasami nawet aż do maja. Jednak szczyt ich aktywności najczęściej przypada na środek zimy. To wówczas częściej jesteśmy narażeni na nagłe zmiany temperatur po wejściu do budynków czy w komunikacji, suche powietrze, przebywanie w miejscach zatłoczonych czy spadek syntezowanej z pomocą słońca witaminy D. 

Wirus grypy, RSV oraz SARS-CoV-2 i ich diagnostyka

Dieta wegetariańska, jak i wegańska cieszy się coraz większą popularnością, również w naszym kraju. Z danych statystycznych wynika, że już 10% Polaków między 18 a 65 rokiem życia jest wegetarianami, a 6% – weganami. Czym zatem charakteryzuje się dieta wegetariańska i wegańska oraz jakie badania warto wykonać przy jej stosowaniu?

Pierwsze wzmianki o **wegetarianizmie** pochodzą z okresu ok. 2 tysięcy lat p.n.e. i dotyczą rejonów Indii i Bliskiego Wschodu. Rezygnacja z mięsa w tamtym czasie miała podłoże religijno-filozoficzne, a wegetarianizm uważano za sposób odżywiania zgodny z wolą Boga i nakazujący człowiekowi żyć w zgodzie z naturą, w myśl zasady "żyj i daj żyć innym". Dzisiaj dieta roślinna jest rozpowszechniona na większą skalę, czego powodem może być chęć powrotu do natury oraz tego, co przyjazne naszej planecie. Istotne są również przyczyny zdrowotne i ekonomiczne, które coraz częściej decydują o zmianie naszego sposobu żywienia. 


### **Na czym więc polega wegetarianizm i weganizm?**

**Wegetarianizm** opiera się na wyłączeniu z diety mięsa, ryb, owoców morza oraz ich przetworów. Opiera się głównie na pokarmach pochodzenia roślinnego, których źródłem są rośliny zbożowe, strączkowe, okopowe i oleiste oraz warzywa, owoce, grzyby, orzechy, nabiał i jaja. 

**Weganizm** to bardziej radykalna forma wegetarianizmu. Weganie oprócz eliminacji mięsa i produktów pochodnych, rezygnują z mleka i jego przetworów, jaj oraz miodu. Swoje codzienne menu opierają tylko o produkty pochodzenia roślinnego.

### **Zalety diety wegańskiej i wegetariańskiej**

Prawidłowo skomponowana dieta wegańska czy wegetariańska może nieść za sobą wiele korzyści. Rezygnacja z mięsa i jego przetworów w niektórych przypadkach pozwala nie tylko poprawić zdrowie, ale również wpłynąć na nasze samopoczucie. 

Główne zalety diety wegańskiej i wegetariańskiej:

- Małe spożycie tłuszczów nasyconych i cholesterolu, na rzecz większego spożycia nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT),
- Spożywanie produktów o niższej wartości kalorycznej, a dużej wartości odżywczej,
- Większa zawartość węglowodanów złożonych, w postaci produktów zbożowych oraz warzyw, w tym nasion roślin strączkowych,
- Większe spożycie warzyw i owoców, bogatych w wiele składników odżywczych, w tym witamin i błonnika pokarmowego.

Stosowanie diety wegetariańskiej lub wegańskiej może przynieść dla naszego organizmu szereg korzyści, istotnie zmniejszając ryzyko wystąpienia m.in. nadwagi i otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, hipercholesterolemii, kamicy żółciowej i nerkowej, zaparć i hemoroidów oraz próchnicy zębów. Eliminacja produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym głównie czerwonego mięsa może zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwory. 

Należy jednak pamiętać, że stosowanie diety wegańskiej czy wegetariańskiej może wiązać się z pojawieniem się niedoborów głównie żelaza, wapnia, białka oraz witaminy B12 i witaminy D. Niedostateczna podaż powyższych składników odżywczych doprowadzić może do anemii, osłabienia, zmęczenia, niedokrwistości, a także problemów z tarczycą. 

### **Jakie badania wykonać, będąc na diecie wegańskiej/wegetariańskiej?**

Ze względu na ryzyko niedoborów pokarmowych, weganie i wegetarianie, jak również osoby ograniczające mięso powinny profilaktycznie wykonywać badania krwi, takie jak:

- **morfologia krwi** – najczęściej wykonywane, podstawowe badanie krwi, które polega na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych, czyli komórek krwi. Morfologia krwi jest podstawowym badaniem pozwalającym ocenić ogólny stan zdrowia osoby na diecie wegańskiej i wegetariańskiej. Zbyt niski poziom m.in. hemoglobiny, erytrocytów, hematokrytu czy MCV może sugerować obniżony poziomu żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12, co stanowi wskazanie do dalszych badań.

- **glukoza** – oznaczenie poziomu glukozy we krwi jest podstawowym parametrem wykorzystywanym w rozpoznawaniu i leczeniu zaburzeń metabolicznych (np. cukrzycy).

- **TSH** – oznaczenie poziomu hormonu tyreotropowego, produkowanego przez przysadkę mózgową, stymulującym tarczycę do produkcji i wydzielania hormonów tarczycy jest podstawowym badaniem przesiewowym. Tarczyca pełni ogromną rolę w metabolizmie białek, tłuszczy i węglowodanów. U osób stosujących dietę wegańską lub wegetariańską warto obserwować, czy stężenie TSH nie zmienia się w czasie przejścia dietę bogatą w produkty pochodzenia roślinnego. Dieta roślinna obfituje w związki blokujące przyswajanie jodu, a te z kolei są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. 

- **żelazo** –  odpowiada m.in. za transport i magazynowanie tlenu oraz bierze udział w procesach oddychania tkankowego. Głównym źródłem żelaza są produkty zwierzęce i roślinne, jednak obecne w roślinach żelazo niehemowe charakteryzuje się niższą przyswajalnością. Niskie stężenie żelaza w organizmie może prowadzić do niedokrwistości. 

- **ferrytyna** – określa wielkość zapasów żelaza w organizmie, a obniżenie jej stężenia może wskazywać na zubożenie puli magazynowej żelaza. Oznaczenie stężenia ferrytyny jest dokładniejszym wskaźnikiem niż np. żelazo wolne, którego poziom może się zmieniać ze względu na porę dnia. Stężenie ferrytyny we krwi jest zazwyczaj niższe u osób na diecie roślinnej niż u osób stosujących tradycyjny model żywienia. 

- **elektrolity (sód, potas)** – badanie pozwala określić równowagę wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej organizmu.

- **witamina B12** – zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i pokarmowego, bierze udział w tworzeniu elementów morfotycznych krwi, odgrywa istotną rolę w syntezie serotoniny i białek oraz metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczów. Witamina B12 jest obecna głównie w pożywieniu pochodzenia zwierzęcego, dlatego u wegan i wegetarian powinna być szczególnie monitorowana. Niedobór witaminy B12 może prowadzić m.in. do anemii i zaburzeń neurologicznych.

- **witamina D** – odpowiedzialna jest m.in. za gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz metabolizm tkanki kostnej. Witamina D występuje głównie w rybach oraz produktach mlecznych, dlatego na jej niedobór szczególnie narażeni mogą być weganie. Niedobór tej witaminy może powodować głównie demineralizację kości, której konsekwencją jest rozmiękanie kości (osteomalacja) i osteoporoza (zwiększenie podatności kości na złamania). Niedobór witaminy D u dzieci może prowadzić do krzywicy oraz opóźnionego wyrastania zębów mlecznych. 

- **białko całkowite** – wszystkie białka krążące we krwi, głównie globuliny i albuminy. Ilość białka całkowitego we krwi może ulegać zmianom i jest uzależniona jest od wielu czynników. Jednym z nich jest ilość spożywanego pokarmu zawierającego w białko (mięso, nabiał), które w przypadku wegan i wegetarian ulega ograniczeniu.

- **albumina** – stanowi ponad połowę białek osocza krwi. Pełni rolę transportową, odpowiada za przenoszenie hormonów, kwasów tłuszczowych, aminokwasów, a nawet leków. Oznaczenie poziomu albuminy przydatne jest w ocenie stanu odżywienia oraz funkcjonowania nerek, jelit czy wątroby szczególnie u osób, które ograniczają spożycie mięsa bądź go całkowicie wyeliminowały.

- **wapń całkowity** – odgrywa kluczową rolę w budowie kości i zębów, wspiera prawidłowe krzepnięcie krwi i działa jako aktywator niektórych enzymów. Odpowiedni poziom wapnia wpływa korzystnie na stan kości, zmniejsza ryzyko osteopenii i osteoporozy. Oznaczenie jego stężenia może okazać się istotne, szczególnie w przypadku ograniczonego spożycia nabiału, zwłaszcza u wegan. 

Zanim podejmiemy decyzję o przejściu na dietę wegańską czy wegetariańską, warto wykonać podstawowe **badania profilaktyczne**, które pozwolą ocenić ogólny stan zdrowia. Wprowadzenie diety wykluczającej mięso czy produkty bogate w wapń, może pogłębić już wcześniej istniejące niedobory witamin i minerałów, dlatego warto zadbać o różnorodność diety i zastanowić się nad dodatkową suplementacją. 

![Badania w diecie wegańskiej i wegetariańskiej (2).png](/uploads/Badania_w_diecie_weganskiej_i_wegetarianskiej_2_f02ae40746.png)


*Literatura dostępna u autora


Dieta wegetariańska, jak i wegańska cieszy się coraz większą popularnością, również w naszym kraju. Z danych statystycznych wynika, że już 10% Polaków między 18 a 65 rokiem życia jest wegetarianami, a 6% – weganami. Czym zatem charakteryzuje się dieta wegetariańska i wegańska i jakie badania warto wykonać przy jej stosowaniu?

Badania w diecie wegańskiej i wegetariańskiej

**Mononukleoza zakaźna** to ostra choroba wirusowa, wywołana przez wirusa Epstein-Barr (EBV). Zakażenia powszechne są na całym świecie, bowiem nawet 90-95% ludzi jest nosicielami wirusa odpowiedzialnego za mononukleozę. 

Mononukleoza znana jest jako „choroba pocałunków”, ponieważ wrota zakażenia stanowi wydzielina lub ślina z jamy nosowo-gardłowej. Do infekcji może dojść również w wyniku przetoczenia krwi, przeszczepu narządów, a także poprzez kontakt płciowy. Źródłem zakażenia są chorzy, osoby w okresie rekonwalescencji lub nosiciele. 

Najczęściej na mononukleozę chorują dzieci od 2. do 7. roku życia oraz nastolatki i młodzi dorośli, rzadziej dorośli po 40. roku życia. Osoby, które przeszły mononukleozę, wydalają wirusa w ślinie nawet do 6 miesięcy po wyzdrowieniu.

### **Jakie są objawy mononukleozy?**

Objawy choroby mogą się bardzo różnić, od bezobjawowego przebiegu, po pełnoobjawową mononukleozę zakaźną. Łatwo pomylić ją z wirusem grypy, ponieważ typowe objawy są niecharakterystyczne – początkowo występują:

-	bóle głowy ze złym samopoczuciem, 
-	apatia, 
-	przewlekłe zmęczenie,
-	ogólne osłabienie.

Po kilku dniach może pojawić się:

-	wysoka gorączka (utrzymująca się zwykle 10–14 dni), 
-	zapalenie gardła, 
-	powiększenie węzłów chłonnych, 
-	powiększenie wątroby i śledziony, 
-	zatkany nos,
-	obrzęk powiek,
-	punkcikowate, wybroczynowe plamki na podniebieniu. 

Okres inkubacji choroby jest dość długi i wynosi 30–50 dni, a zakaźność może się utrzymywać przez wiele miesięcy.

![Mononukleoza blog.png](/uploads/Mononukleoza_blog_3739bf08e1.png)

### **Jak wygląda diagnostyka wirusa EBV?**

Do badań laboratoryjnych użytecznych w diagnostyce mononukleozy zakaźnej zalicza się:

- **Morfologię krwi obwodowej wraz z rozmazem** – w pierwszych dniach można zaobserwować obniżoną liczbę leukocytów  w szczególności granulocytów, a w raz z rozwojem infekcji stwierdza się wzrost liczby leukocytów z przewagą limfocytów, ponadto może wystąpić małopłytkowość.
W rozmazie stwierdza się obecność atypowych dużych limfocytów.
-	**Enzymy wątrobowe AST i ALT** – charakterystyczna zwiększona aktywność we krwi.
-	**Oznaczenie swoistych dla EBV przeciwciał:**

      - IgM anty VCA oraz IgG anty VCA, -EA – w celu potwierdzenia obecnie trwającego              lub świeżo przebytego zakażenia.

      - IgG-VCA i EBNA – w celu rozpoznania przebytego w przeszłości zakażenia.

-	**Metody molekularne** – wykrywanie DNA wirusa EBV dzięki metodzie  PCR pozwala na pewne i szybkie potwierdzenie zakażenia.

### **Jak leczyć mononukleozę?**

Leczenie w przypadku wirusa EBV jest wyłącznie objawowe i polega na stosowaniu leków przeciwgorączkowych oraz miejscowym odkażaniu gardła. Mononukleoza jest chorobą  samoograniczającą się i objawy całkowicie ustępują w ciągu 2–3 miesięcy. Organizm pacjenta sam zwalcza infekcję, choć niewątpliwie odbija się ona na ogólnej kondycji i może prowadzić do znacznego osłabienia. 

*Literatura dostępna u autora


Mononukleoza zakaźna to ostra choroba wirusowa, wywołana przez wirusa Epstein-Barr (EBV). Zakażenia powszechne są na całym świecie, bowiem nawet 90-95% ludzi jest nosicielami wirusa odpowiedzialnego za mononukleozę.

Mononukleoza

Powszechne występowanie infekcji układu oddechowego w okresie jesienno-zimowym powoduje, że ich rozpoznanie i właściwe leczenie jest ważnym elementem opieki zdrowotnej. Za infekcje układu oddechowego najczęściej odpowiadają wirusy, jednak mogą to być również bakterie, pierwotniaki czy grzyby. Zakażenia dróg oddechowych mogą przebiegać wraz z łagodnymi objawami obejmującymi jedynie górne drogi oddechowe, jak również powodować ciężkie zakażenia obejmujące dolne drogi oddechowe. Właściwe rozpoznanie choroby jest warunkiem wdrożenia odpowiedniego leczenia (w tym wprowadzeniu lub nie antybiotykoterapii). Diagnostyka laboratoryjna zakażeń dróg oddechowych opiera się na:
•	metodach konwencjonalnych,
•	nowoczesnych metodach biologii molekularnej. 

**Metody konwencjonalne** obejmują przede wszystkim diagnostykę mikrobiologiczną, która opiera się głównie na **hodowli dorobnoustrojów i ich identyfikacji** na podstawie ich wzrostu, bądź braku wzrostu na podłożach różnicujących oraz ocenie morfologicznej (wyglądzie). Techniki oparte na hodowli przez wiele lat były standardem diagnostyki zakażeń dróg oddechowych (w tym wirusowych). Obecnie metody hodowlane są powszechnie zastępowane przez diagnostykę molekularną ze względu na to, że techniki hodowlane **mogą** **dawać wyniki fałszywie ujemne** spowodowane zbyt niską liczbą mikroorganizmów lub kopii wirusa, obecnością inhibitorów w próbce, czy też złym przechowywaniem i transportem próbki. Badania charakteryzuje też **niska czułość** oraz **czasochłonność** ich wykonania (zwykle co najmniej kilka dni) niezbędna dla potwierdzenia obecności drobnoustroju w próbce.

![diagnostyka infekcji oddechowych blog (2).png](/uploads/diagnostyka_infekcji_oddechowych_blog_2_da515e4323.png)

Obecnie **metody molekularne** są podstawą w nowoczesnej diagnostyki infekcji dróg oddechowych. Objawy kliniczne towarzyszące infekcjom są często do siebie podobne. Aby więc choroby te mogły być właściwie rozpoznane i leczone, niezbędne jest przeprowadzenie diagnostyki umożliwiającej identyfikacje patogenu je wywołującego. W tym najlepiej sprawdzają się metody molekularne. Tym bardziej, że klasyczna hodowla mikrobiologiczna tych drobnoustrojów jest często niemożliwa lub skomplikowana technicznie. Badania wykonywane metodami biologii molekularnej umożliwiają **szybsze uzyskanie wyniku**, wykrycie nawet **niewielkiej ilości patogenów** w próbce pacjenta oraz **określenie typu czy wariantu chorobotwórczego** patogenu.

![diagnostyka infekcji oddechowych blog (3).png](/uploads/diagnostyka_infekcji_oddechowych_blog_3_47d1e59b6e.png)

Nowoczesne metody diagnostyki laboratoryjnej do wykrycia i identyfikacji patogenów w materiale pobranym od pacjenta wykorzystują techniki **immunologiczne** (wykrywanie **antygenów** – cząsteczek drobnoustrojów, bądź też **przeciwciał** – specyficznych  białek produkowanych przez organizm chorego przeciwko antygenom drobnoustrojów w odpowiedzi na zakażenie) i **molekularne** (wykrywanie kwasów nukleinowych – DNA lub RNA drobnoustrojów). 

**Testy antygenowe** są to szybkie testy pozwalające w ciągu 15–30 minut potwierdzić obecność antygenów konkretnego patogenu, na którego ukierunkowane jest badanie w materiale pobranym od pacjenta. Najczęściej stosuje się je w diagnostyce zakażeń wirusowych (m.in. grypy, RSV czy adenowirusów). Są łatwe do wykonania i najczęściej znajdują zastosowanie w podstawowej opiece zdrowotnej. Wyniki szybkich testów antygenowych powinny być potwierdzane innymi, czulszymi metodami diagnostyki molekularnej (np. testami PCR). Testy te są zwykle przeznaczone do stosowania **w ostrej fazie infekcji**, kiedy liczba cząstek wirusowych jest dostatecznie wysoka, aby można było ją wykryć. Stąd próbki biologiczne pobrane zbyt późno, w okresie ustępowania objawów lub pobrane i przechowywane nieprawidłowo mogą zawierać stężenie antygenu poniżej poziomu wykrywalności. 

![diagnostyka infekcji oddechowych blog (4).png](/uploads/diagnostyka_infekcji_oddechowych_blog_4_fe558cb395.png)

**Diagnostyka serologiczna** polega na oznaczaniu **poziomu przeciwciał** (IgM, IgA, IgG) oraz ich **awidności** (siły ich wiązania do antygenów). Serologia odgrywa ważną rolę w diagnozowaniu niektórych zakażeń wirusowych i drobnoustrojami atypowymi. Na poziom oznaczanych przeciwciał, a co za tym idzie wynik testu, ma wpływ wiele dodatkowych czynników, które zawsze należy brać pod uwagę przy interpretacji wyników jak np. wiek, faza choroby, obecność chorób współistniejących. Stąd pomimo stosunkowo **wysokiej czułości i swoistości** metod serologicznych, analiza wyników jest czasochłonna i wymaga doświadczenia. Testy serologiczne zwykle nie są pomocne w diagnozowaniu choroby na wczesnym jej etapie, gdyż synteza przeciwciał w odpowiedzi na patogen wymaga czasu (występuje tu tzw. **problem okienka serologicznego** – czasu pomiędzy zakażeniem a wytworzeniem przez organizm odpowiednich przeciwciał w odpowiedniej ilości). 

![diagnostyka infekcji oddechowych blog (5).png](/uploads/diagnostyka_infekcji_oddechowych_blog_5_3cd56c3a63.png)

**Badania molekularne oparte o analizę materiału genetycznego** (DNA i RNA drobnoustrojów) – nazywane również technikami PCR, pozwalają na szybsze wykrycie patogenów, niż badania serologiczne (brak problemu okienka serologicznego) – nawet w początkowej fazie choroby nie dającej jeszcze żadnych objawów. Diagnostyka molekularna pozwala na wykrywanie **wszystkich typów drobnoustrojów chorobotwórczych**, zarówno wirusów, jak i bakterii, grzybów, pierwotniaków. Ponadto metody, w których wykorzystuje się technikę multipleks Real-Time PCR pozwalają na wykrycie kilkunastu, czy nawet **kilkudziesięciu patogenów w jednym badaniu**, co nie jest bez znaczenia w przypadku diagnostyki koinfekcji. **Możliwość jednoczesnego wykrycia wielu patogenów umożliwia dokładniejsze określenie przyczyn zakażenia, uniemożliwienie jego rozprzestrzeniania oraz pozwala na zastosowanie optymalnej terapii.** Czas wykonania badania wynosi od około 1 godziny do kilku, kilkunastu godzin, a sama technika, mimo że często droższa od pozostałych metod, to jej **czułość i swoistość jest nieporównywanie większa** z pozostałymi metodami. Metody te pozwalają też na ocenę ilościową patogenu, a możliwość wielokrotnego jej powtórzenia w czasie pozwala na monitorowanie przebiegu leczenia. Niewątpliwą zaletą są również mniejsze wymagania co do jakości pobranego materiału, warunków jego transportu oraz przechowywania, a także przygotowania samego pacjenta do badania. Diagnostyka molekularna z zastosowaniem techniki PCR pozwala też w stosunkowo krótkim czasie na wykrycie drobnoustrojów posiadających geny oporności na antybiotyki, co znacząco zwiększa kontrolę nad szczepami antybiotykoopornymi, ich rozprzestrzenianie się, a także dobranie skutecznej terapii i szybsze wyleczenie. 



Powszechne występowanie infekcji układu oddechowego w okresie jesienno-zimowym powoduje, że ich rozpoznanie i właściwe leczenie jest ważnym elementem opieki zdrowotnej.  Właściwe rozpoznanie choroby jest warunkiem wdrożenia odpowiedniego leczenia (w tym wprowadzeniu lub nie antybiotykoterapii). Diagnostyka laboratoryjna zakażeń dróg oddechowych opiera się na metodach konwencjonalnych oraz nowoczesnych metodach biologii molekularnej. 

Diagnostyka infekcji dróg oddechowych

**Radiologia** jest działem medycyny, znanym również jako diagnostyka obrazowa, która obejmuje radiologię diagnostyczną i interwencyjną. Jest to seria wyjątkowych testów, ponieważ pozwalają lekarzom zajrzeć do wnętrza ciała. W celu uzyskania tego widoku wykorzystuje się energię promieniowania, która umożliwia wykonanie szeregu badań obrazowych w tym prześwietlenie rentgenowskie, MRI, USG, tomografię komputerową i skan PET.

### **Kto wykonuje i analizuje badanie?**

Nad wykonaniem badania czuwa technik radiolog, który pomaga w całym procesie badania, ponieważ używa i zarządza maszynami w trakcie tworzenia obrazu. Osobą, którą czuwa nad całym procesem, przygląda się wynikowi obrazowania, analizuje obrazy i wspiera ustalenie diagnozy jest radiolog. Zazwyczaj jest nim lekarz medycyny z wysoce specjalistycznym szkoleniem skoncentrowanym na interpretacji obrazowania medycznego. Podczas badania w wielu przypadkach nie zobaczysz bezpośrednio radiologa twarzą w twarz. Możesz jednak być spokojny, ponieważ Ci lekarze mają ogromną wiedzę i doświadczenie, które pomogą Tobie i Twojemu lekarzowi w podejmowaniu świadomych decyzji dotyczących Twojej opieki zdrowotnej.

### **Jakie badania są możliwe przy użyciu radiologii?**

Radiologia wykorzystywana jest do ustalenia diagnozy w zakresie wielu schorzeń. Badania obrazowe obejmują:
- Radiogramy: zdjęcia rentgenowskie do obejrzenia kości, klatki piersiowej lub brzucha
- TK (tomografia komputerowa lub CT, ang. Computed Tomography) rejestruje wiele kątów promieniowania rentgenowskiego pacjenta za pomocą specjalnej maszyny, a następnie tworzy obrazy przetworzone komputerowo.
- Mammogramy: do których wykorzystuje się promieniowanie rentgenowskie w celu badania tkanki piersi.
- MRI (obrazowanie rezonansem magnetycznym): MRI wykorzystuje pola magnetyczne i fale radiowe z przetwarzaniem komputerowym do tworzenia obrazów.
- Ultradźwięki USG: Metoda ta wykorzystuje zjawisko rozchodzenia się, rozpraszania oraz odbicia fali ultradźwiękowej do tworzenia ruchomych obrazów wyświetlanych na monitorze, powszechnie stosowanych do badania: jamy brzusznej, tkanek miękkich, dróg moczowych, układu kostno-szkieletowego, a także naczyń krwionośnych metodą Dopplera.
- Fluoroskopia: zdjęcia rentgenowskie, które tworzą ruchome obrazy ciała w czasie rzeczywistym. Obrazowanie to ma kluczowe znaczenie dla wielu zabiegów, zwłaszcza dotyczących przewodu pokarmowego.
- Medycyna nuklearna: są to krótko działające substancje radioaktywne, które wytwarzają światło z procesów zachodzących w organizmie. Kamera zbiera światło, aby komputer mógł je przetworzyć i wywołać obraz.

### **Przeciwskazania do badań z podaniem kontrastu**

W przypadku niektórych badań niezbędne jest podanie środka kontrastowego, zawierającego jod. 

Przeciwwskazaniem do ich wykonania jest:
- alergia,
- uczulenie na środek cieniujący,
- upośledzona czynność nerek lub wątroby,
- niewydolność układu krążenia,
- ostra i przewlekła niewydolność układu oddechowego np. astma, rozedma płuc
- nieleczone nadciśnienie tętnicze,
- nadczynność tarczycy,
- cukrzyca,
- ciąża i karmienie piersią
- anemia sierpowata
- jaskra
- guz chromochłonny
- paraproteinemia (szpiczak mnogi, makroglobulinemia Waldenströma) 
- odwodnienie znacznego stopnia
- drgawki o etiologii mózgowej
- ostry krwotok śródmózgowy

Ostateczną decyzję o wykonaniu badania z podaniem kontrastu podejmuje lekarz. 

### **Na co zwrócić uwagę przed wykonaniem tomografii i rezonansu magnetycznego z kontrastem?**

Aby poprawić percepcję obrazu podczas badania TK czy MRI, pacjentowi podaje się kontrast. Jest to substancja chemiczna, np. oparte na gadolinie, która czasowo kumuluje się w tkankach i pobudza ich zdolność do emisji fal radiowych. Przed przystąpieniem do tomografii lub rezonansu magnetycznego z kontrastem warto oznaczyć poziom kreatyniny. 

![Projekt bez tytułu (5).png](/uploads/Projekt_bez_tytulu_5_e0b4b4707a.png)

Kreatynina jest organicznym związkiem chemicznym, który powstaje w organizmie człowieka w wyniku przemiany materii. Występuję we krwi i w moczu. Oznaczenie jej stężenia wykonuje się w celu sprawdzenia czynności nerek, ale również przed wykonaniem tomografii i rezonansu z użyciem kontrastu. Środki kontrastowe podane do organizmu umożliwiają uzyskanie lepszej widoczności obrazowanych struktur. Zbyt wysokie stężenie kreatyniny we krwi może sugerować nieprawidłowe funkcjonowanie oraz problem z filtrowaniem w nerkach. To z kolei wyklucza wykonanie badania z użyciem kontrastu ponieważ usunięcie jego z organizmu byłoby ciężkie czy też niemożliwe. 

Od wynalezienia promieniowania rentgenowskiego minęło już 126 lat. Dzięki nim możliwe było rozwinięcie radiologii do obrazowania ludzkich struktur i stawiania szybkich i poprawnych diagnoz. W chwili obecnej rozwinięta technologia informacyjna w radiologii umożliwia bezproblemową integrację danych na poziomie pacjenta, planowania badania, rozliczania, przechowywania i przesyłania danych z obrazowania do lekarza. Mobilne aplikacje medyczne wpływają nie tylko na przepływ pracy i jej wydajność, ale także na jakość opieki nad pacjentem.

*Literatura dostępna u autora

Radiologia jest działem medycyny, znanym również jako diagnostyka obrazowa, która obejmuje radiologię diagnostyczną i interwencyjną. Jest to seria wyjątkowych testów, ponieważ pozwalają lekarzom zajrzeć do wnętrza ciała.